Intymność zapośredniczona – recenzja projektu „Ciało. Performens poetycki”

Gdyby spróbować opisać performans sióstr Wachowicz za pomocą jednego mianownika, byłoby nim słowo „intymność”. I nie chodzi tu o nagość, która jest bardzo powszechna w sztukach performatywnych, czy też o osobiste zwierzenia kobiety, będące treścią tego spektaklu. Intymność ujawnia się tu poprzez konsekwentnie prowadzoną, spójną formę przedstawienia, odwołującą się do bolesnej przeszłości miłosnych doświadczeń bohaterki. Performerki stawiają na atmosferę, w którą wprowadzają widza tak, by przede wszystkim czuł się swobodnie i niemal jak w domu. Cała akcja performansu zdaje się natomiast toczyć w głowie bohaterki.

Publiczność przybyła na spektakl, spotyka się we wnętrzu budynku Teatru A Part, którego foyer stanowi przytulny salon z wygodnymi kanapami. Niczym wzorowa gospodyni krząta się tam już jedna z sióstr Wachowicz, podając gościom herbatę, częstując wodą i doglądając, by wszyscy czuli się dobrze. Gdy widz zostaje już poniekąd oswojony z przestrzenią i atmosferą wydarzenia, prowadzony jest do wnętrza, które okazuje się dopiero przedsionkiem sceny. Jest to korytarz wypełniony od podłogi do sufitu białymi kartkami z zapisem poezji. Porozrzucane myśli o ciele, miłości, stracie i samotności okazują się symbolicznym prologiem nadchodzącego spotkania z performerką, której szepty można usłyszeć z pokoju obok.

Znamienne dla performansu jest jednoczesne wykazywanie sporej otwartości wobec widzów oraz utrzymywanie dystansu do własnych opowieści. To właśnie zdystasnowanie aktorki zdradza tu lęk przed przeszłością i wspomnieniami, które raz przywołane nie sposób wyrzucić z głowy. Scena, choć ascetyczna, wypełniona jest elementami przeniesionymi z czasu przeszłego; są to stos kartek z poezją, sterty listów, kilka starych fotografii. Tancerka poruszała się pomiędzy nimi z pewną rezerwą, która okazuje się na tyle duża, że kontakt z artefaktami przeszłości staje się możliwy jedynie dzięki zapośredniczeniu. By dotknąć fotografii, dłonie aktorki muszą zostać najpierw wyposażone w gumowe rękawiczki. Pedantycznie poukładane na podłodze listy znajdują się w foliowych koszulkach, a czytane są za pośrednictwem mikrofonu. Swój świat-pokój kobieta obserwuje początkowo przez obiektyw aparatu fotograficznego. Jej ruch po scenie jest niepewny, co przypomina początek jej jedynego w spektaklu tańca, tak samo ostrożnego i nieśmiałego.

Taniec składa się z delikatnych ruchów, w których aktorka zdaje się poznawać na nowo swoje ciało. Przypomina sobie jak działają ręce, nogi; jak może iść, a jak powinna skoczyć – obserwujemy proces trudny, lecz pełen determinacji. Ruch z założenia nie jest estetycznie dopracowany i efektowny – przypomina samotny taniec w domu, wykonywany, gdy nikt nas nie widzi i nie trzeba się niczego wstydzić. Niestety, decyzją artystek ten intymny moment zostaje przerwany na rzecz najsłabszego zabiegu w całym performansie – rozdania widzom kieliszków wina. Ów metateatralny zabieg świadczy o chęci zachowania bliskości z widzem, lecz nie wnosi nic wartościowego do treści, czy formy przedstawienia. Scenicznej historii brakuje więc zamknięcia, łagodnego wyjścia z terenu osobistych doświadczeń i przeżyć aktorki.