90. urodziny Hansa van Manena

Lekcje baletu zaczął pobierać pod koniec lat 40. XX wieku u Sonii Gaskell. W 1951 roku dołączył do jej zespołu Ballet Recital, a następnie tańczył w Netherlands Opera Ballet i Roland Petit’s Ballets de Paris. W 1955 roku zadebiutował jako choreograf spektaklem Olé, Olé, la Margarita. Za swoją trzecią pracę, Feestgericht, otrzymał Państwową Nagrodę Choreograficzną. Od 1960 roku współpracował przede wszystkim z dwoma najbardziej prestiżowymi zespołami w Holandii. Przez dziesięć lat był współdyrektorem artystycznym Nederlands Dans Theater, a następnie choreografem-rezydentem Dutch National Ballet (1973 –1987) i Nederlands Dans Theater (1988–2003). W 2005 roku powrócił do Dutch National Ballet, z którym współpracuje do dziś jako choreograf-rezydent.

Dutch National Ballet, Nederlands Dans Theater i Introdans to trzy instytucje sprawujące pieczę nad repertuarem van Manena; nie są to jednak jedyne teatry wykonujące jego dzieła. Balety holenderskiego mistrza były wystawiane przez ponad dziewięćdziesiąt zespołów na całym świecie. Przypomnijmy, że w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w latach 80. XX wieku wystawiono cztery prace holdenderskiego choreografa: trzy jednoaktówki baletowe (Adagio Hammerklavier Ludwiga van Beethovena, 1986; Twilight Johna Cage’a, 1986; Three pieces Grażyny Bacewicz, 1988), a także komedię w jednym akcie Bits and Pieces Davida Byrne’a, Briana Eno, Felixa Mendelssohna-Bartholdy’ego (1986).

Inspiracją dla prac van Manena były liczne tancerki. Do najważniejszych muz artysty w Nederlands Dans Theater i Dutch National Ballet należały (w kolejności chronologicznej) Gérard Lemaître, Marianne Sarstädt, Alexandra Radius i Han Ebbelaar, Coleen Davis, Rachel Beaujean, Fiona Lummis, Sol Léon, Sabine Kupferberg i Igone de Jongh. Przez lata pracował również z wieloma międzynarodowymi sławami, w tym z Anthonym Dowellem, Marcią Haydée, Natalią Makarową, Rudolfem Nuriejewem, Ulianą Łopatkiną i Dianą Wiszniową.

W 2007 roku, podczas Festiwalu Hansa van Manena organizowanego przez Dutch National Ballet, choreograf otrzymał wyróżnienie Komandora Orderu Lwa Holenderskiego. Następnie w 2000 roku otrzymał nagrodę Erasmusa, a w 2013 roku nagrodę Złotego Wieku. W tym samym roku został mianowany patronem Dutch National Ballet Academy (część Amsterdamskiego Uniwersytetu Sztuki), a w 2015 roku – członkiem Society of Arts.

Laureat odznaczenia Orderu Sztuki i Literatury Republiki Francuskiej „Commandeur de l’Ordre des Arts et des Lettres”, które otrzymał w 2017 roku w Montpellier, w obecności holenderskiego ministra edukacji, kultury i nauki Jeta Bussemakera. Rok później został odznaczony Medalem Honorowym za Sztukę i Naukę Orderu Domowego Dynastii Orańskiej za zasługi dla sztuki holenderskiej, w szczególności w zakresie sztuki baletowej.

W czerwcu 2022 roku Dutch National Ballet rozpoczął drugi w historii festiwal Hansa Van Manena, stworzony specjalnie z okazji jego 90. urodzin. W ciągu zaledwie trzech tygodni, osiemnaście choreografii mistrza wykonywanych jest przez zespoły Dutch National Ballet, Dutch National Ballet’s Junior Company, Nederlands Dans Theater 1 and 2, Introdans, Vienna State Ballet, Stuttgart Ballet oraz Ballet am Rhein Düsseldorf-Duisburg.

Poza tańcem, Hans van Manen zajmuje się również fotografią. Podczas dziesięciu lat swojej działalności w tej dziedzinie odnosił spore sukcesy – jego zdjęcia publikowano w książkach oraz pokazywano na międzynarodowych wystawach.

Przypomnijmy, że najbliższe polskie wystawienie dzieła Hana van Manena będzie miało miejsce podczas majowej premiery (2023) wieczoru baletowego zatytułowanego Beethoven i szkoła holenderska w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej. Obok prac Teda Brandsena i Toear van Schayka zobaczyć będzie można Grosse Fuge, który miał swoją premierę w 1971 roku.

Holenderskiemu choreografowi życzymy jeszcze wielu lat w zdrowiu!

***

Opracowano na podstawie materiałów Nationale  Opera & Ballet w Amsterdamie oraz Teatru Wielkiego – Opery Narodowej w Warszawie.