Fot. P. Gamdzyk©Opera na Zamku
Od dzisiaj, z okazji 201. urodzin Stanisława Moniuszki, na platformie vod.teatrwielki.pl udostępniony jest balet Na kwaterunku tego kompozytora w choreografii i inscenizacji Roberta Bondary. Jest to jednoaktowy balet charakterystyczny wystawiony po raz pierwszy 18 maja 2019 roku, jako druga część Wieczoru baletów polskich. Premiera ta była głównym akcentem obchodów Roku Moniuszkowskiego w Operze na Zamku w Szczecinie.
Na kwaterunku to nieco zapomniane dzieło baletowe Stanisława Moniuszki. Robert Bondara opowiedział je na scenie Opery na Zamku w Szczecinie w uniwersalny sposób. Oddalił się w swojej inscenizacji od sielankowej atmosfery i spojrzał na utwór z punktu widzenia jednostki. Pokazał, jak konflikt wpływa na życie człowieka. Istotnym punktem zaczepienia był syndrom stresu pourazowego, którego doświadczają nie tylko żołnierze, ale także cywile.
Choreograf przełożył XIX-wieczną partyturę Moniuszki, w której muzyka stanowiła jedynie pretekst do pokazania połączonej scenami pantomimicznymi suity różnych tańców, odpowiednio do wrażliwości współczesnego człowieka, żyjącego w świecie toczących się konfliktów zbrojnych, niosących okrutne konsekwencje. Robert Bondara dotknął żywego, bolącego problemu. W swojej inscenizacji mistrzowsko skontrapunktował sielankową, wręcz cukierkową muzykę tematem wojny. Doszukał się w dziele Moniuszki tych elementów, które współczesnemu widzowi pomagają zrozumieć naturę konfliktu zbrojnego. Przeniósł ciężar z banału, dobrej zabawy, która jest głównym motorem napędowym tego utworu, na inne tematy, podskórnie w nim tkwiące. Dzięki temu zamiast artystycznej rekonstrukcji spektaklu powstało oryginalne dzieło, w którym historia opowiedziana jest z perspektywy jednego człowieka, nazwanego On.
Robert Bondara starał się zaczerpnąć jak najwięcej z oryginalnego libretta, ale je zmodyfikował. Pewne fakty, które znajdowały się w źródłowym utworze, opowiadane są z retrospektywnego punktu widzenia. Poza parą młodych ludzi z pierwowzoru, Juliana i Katarzyny, pojawiły się tam jeszcze postaci, których w libretcie nie było, między innymi kobieta spotkana przez głównego bohatera na jego drodze, Dziewczyna II. Dzięki temu można dowiedzieć się, kim ten człowiek jest i jakie są motywy jego działania. Choreograf zastosował w swoim przedstawieniu bardzo oszczędne środki wyrazu, aby pokazać wydarzenia z okresu wojny, która może być osadzona w teraźniejszości, w przeszłości, przyszłości, rzeczywistości odległej od nas…
Polecamy lekturę tekstu Stefana Drajewskiego o Wieczorze baletów polskich
Robert Bondara: „Ja nie realizuję spektakli odbudowując ich strukturę, formę, jaką miały za czasów swojej premiery. Staram się nie rekonstruować. Muszę zrobić research, żeby zrozumieć utwór sprzed lat dogłębnie, ale na bazie tego staram się zastanowić, co on wniesie tu i teraz. Wiek XX przyniósł olbrzymie konflikty zbrojne, w wyniku których cywile stali się grupą, która ponosi ogromne straty. Ale wiek XX przyniósł nam też rozwój psychologii, która pozwala nam powiedzieć więcej o nas samych i bada zachowania w skrajnych sytuacjach, w których czasem postawiony jest człowiek. To jest również człowiek, który wrócił z terenów konfliktu zbrojnego. Dlatego ważny w moim spektaklu jest wątek stresu pourazowego PTSD, który przeżywają nie tylko żołnierze, ale i cywile. Okazało się, że jest to dobry punkt wyjścia. Pewien oddział przybywa do wsi, jak w oryginalnym libretcie, tylko ja opowiadam tę historię z perspektywy człowieka, który żyje w XX, XXI wieku, bogatszego o trudne doświadczenia i wiedzę, które od czasów Moniuszki mocno się rozwinęły”.
***
Nagranie udostępniono w ramach #TUTTIwdomu – edycji specjalnej projektu TUTTI.pl promującego wykonawstwo muzyki polskiej. Organizatorem akcji jest Teatr Wielki – Opera Narodowa. TWON zaprosił do projektu teatry mogące poszczycić się najciekawszymi w Polsce spektaklami do muzyki Stanisława Moniuszki.
