Kraków / „Rollercoaster”: „Odwilż” Pawła Grali oraz wykład Joanny Szymajdy „Przestrzeń jako doświadczenie choreograficzne”

28 kwietnia 2024, godz. 17.00

dr Joanna Szymajda, Przestrzeń jako doświadczenie choreograficzne – wykład

„Tańczyć to czynić przestrzeń widoczną”  – Dominique Dupuy

Otwarta przestrzeń czy przestrzeń miejska jawi się a priori jako doświadczenie choreograficzne. Tancerz/tancerka wprowadza swoje ciało w środek anonimowej masy ludzkiej. Choreograf/choreografka przenosi swój wzrok z kadrów sali teatralnej w przestrzeń widzianą jako „ciało społeczne” i jego różne konfiguracje.

Ciało w przestrzeni miejskiej nie jest bynajmniej odkryciem ostatnich czasów. To przywołanie lat 50. w Kalifornii (Anna Halprin i jej akcje uliczne, w parkach, w muzeach) czy lat 60. i 70., gdy w Nowym Jorku tancerze Trishy Brown okupowali ławki i trawniki w parkach, biegali po dachach loftów i chodzili po ścianach wieżowców.

Dziś już nie tylko przestrzenie miejskie i postinudstrialne, plaże, parki, ale i prywatne miejsca stają się przedmiotem eksploracji artystów, mierzących je z perspektywy antropocentrycznej. Pokoje hotelowe, biurowce, kluby, dancingi, wreszcie prywatne mieszkania – każda z tych przestrzeni może stać się miejscem działania współczesnej choreografki/choreografa. Projekty site specific biorą pod uwagę przede wszystkim specyfikę danego miejsca, do niego przystosowując schemat działań. Czynią z przestrzeni miejsce, nadając miejskim aglomeracjom wymiar pełnego doświadczenia socjologicznego. Z drugiej strony, możliwe jest także przejmowanie przez choreografów/choreografki wypracowanych w miejskich przestrzeniach idei ruchu, jak hip-hop czy parkour, i włączanie ich w kadry teatralnych spektakli.

W wykładzie przedstawione zostaną różnorodne strategie uwidaczniania przestrzeni w ramach praktyk choreograficznych.

28 kwietnia 2024, godz. 18.30
Paweł Grala, Odwilż – spektakl

Paweł Grala w spektaklu Odwilż buduje intymną i wsobną przestrzeń, do której wprowadza osoby oglądające. Proponuje podróż do wnętrza człowieka i zwrócenie się ku podświadomości.

Choreograf podporządkowuje performerkę plastyce scenicznych kompozycji, zespala ją z kostiumem.

Tancerka niczym postaci tworzone przez Haruki Murakamiego schodzi do studni, gdzie z każdym krokiem zagłębia się w nieskończoną otchłań siebie samej. Odwilż tworzy dla osób oglądających przestrzeń do współuczestniczenia w tej podróży.

„Nieznośny gorąc wytapia substancję z formy, dając jej ułudę wolności. Następuje seria rozpuszczeń, topnień. Ciało deformuje się desperacko szukając kontaktu z samym sobą. Podróż w głąb, pełna powrotów, przeszłość usiana pułapkami repetycji, teraźniejszość zdaje się grzęznąć w otchłani czerni. Lód pęka z krzykiem i tworzy szczeliny dla silnych wiatrów. Słyszę Cię niewyraźnie. Wtapiasz się w tło, ale czuję, że mnie woła. Ma wiadomość, dziękuję. Będę piętnaście po ósmej. Myślałam, że nie wstanę, ale się podniosła, zapaliła światło, by zajrzeć w ciemność. Tylko kiedy ją naświetlasz, przestaje być sobą. Nie była sobą. Wygodnie ułożyła rękawy i sprawdziłam czy suwak działa bez zarzutu. Działa w obie strony”.

Realizatorzy:

Koncepcja/choreografia: Paweł Grala
Kreacja/taniec: Joanna Jaworska-Maciaszek
Muzyka: Zofia Tomczyk & Józef Buchnajzer
Scenografia: Jakub Urbański
Kostiumy: Ania Adamiak
Światło: Kamil Urbanowicz

Spektakl bez słów.
Rozmowa pospektaklowa tłumaczona na polski język migowy (PJM).

W ramach programu na krakowskich przystankach odbędzie się wystawa fotograficzno-malarska, zrealizowana przez krakowskiego artystę Grześka Marta. W citylightach na terenie Krakowa zostaną wystawione zdjęcia wpisujące ruch osób tańczących w przestrzeń kamieniołomu w Józefowie, w woj. lubelskim.

„Rollercoaster” to program prezentacji tańca współczesnego, który od siedmiu lat jest realizowany przez Cricotekę i Krakowski Teatr Tańca. Jego kuratorami są Paweł Łyskawa i Eryk Makohon. Tegoroczna edycja programu wystartuje 7 kwietnia i potrwa do 13 października! Motywem przewodnim programu w 2024 roku jest „Przestrzeń”.

Hasło tegorocznego „Rollercoastera” nawiązuje pośrednio do twórczości Tadeusza Kantora. Można uznać, że w jego sztuce to przestrzeń nadawała dziełu ostateczny kształt. Artysta niewątpliwie chciał przestrzeń ujarzmić. Nazywał ją UR-MATERIĄ, czyli obszarem niezależnym od twórcy, który sam się kształtuje. Rozumiał ją jako rozprężającą się materię, która może się oddalić, rozciągnąć, a nawet wirować. Nie bez znaczenia jest fakt, że Kantor z wykształcenia był scenografem. W swoich obrazach, doklejając przedmioty, nadawał płótnom trzeci wymiar. Jako twórca happeningów anektował przestrzenie ulicy czy plaży. Jeszcze inaczej budował przestrzeń w teatrze, w którym jej granice tworzyły światy iluzji i deziluzji.

W najbliższej edycji „Rollercoastera” przyjrzymy się temu, jak przestrzeń wpływa na choreografię i odwrotnie – jaką formę przestrzeni nadaje ruch. W spektaklu Glory Game Dominika Więcka przestrzeń staje się trójwymiarowym zapisem choreografii. Scenografia bezpośrednio wpływa na sposób poruszania się tańczących. Osoby performerskie swoim ruchem deformują przestrzeń. Osoby oglądające stają się świadkami i świadkiniami zapisu historii spektaklu na piasku, wypełniającym pole gry. Zupełnie inaczej, bo intymnie i wsobnie, w spektaklu Odwilż buduje przestrzeń  Paweł Grala. Choreograf podporządkowuje performerkę plastyce scenicznych kompozycji, zespala ją z kostiumem, ukontekstualniającym ruch. W spektaklu Grali przestrzeń staje się podstawowym narzędziem dramaturgicznym. Natomiast w Szekspiriach Krakowskiego Teatru Tańca przestrzeń buduje iluzję. Fragmentaryzacja ciał reprezentuje rozpad psychiczny szekspirowskich bohaterek. Użyte w spektaklu obiekty razem z wizualizacjami i ciałami performerek tworzą architekturę przestrzeni, tej scenicznej i tej wyobrażonej. Jedną z inspiracji spektaklu były choreograficzne prace Anety Grzeszykowskiej, wielokrotnie nagradzanej polskiej artystki wizualnej. We współpracy z tancerkami stworzyła surrealistyczny obraz w którym ograniczenia ciała znikają. Wystawa prac wideo Grzeszykowskiej (Ból głowy, Black, Bolimorfia) – w których istotą jest fragment, granica, deformacja, dekompozycja – stanie się kontekstem dla spektaklu Makohona i okazją do spotkania obojga artystów z widzami. Temat przestrzeni kontynuują kolejne Rollercoasterowe spektakle. W choreografii pt. Elevator Ferenca Fehera trzech tancerzy zostaje uwięzionych w windzie, najmniejszej przestrzeni, w której jest się blisko siebie, ale bez kontaktu. W Some Things Touch, rozgrywającym się poza tradycyjną przestrzenią teatralną, słoweńska choreografka i tancerka Lii Ujčič buduje niezwykle intymny dialog pomiędzy tancerzami, w którym przestrzeń staje się źródłem poetyki. Z poczucia ograniczenia przestrzeni, zamknięcia i wykluczenia wypływa spektakl Superfluous słoweńskiej grupy EN-KNAP.

Aby Rollercoasterową przestrzeń pozostawić otwartą, organizatorzy zapraszają osoby artystyczne do udziału w dwóch open callach: na spektakl prezentowany w ramach programu i wpisany w jego idom oraz na rezydencję, który obejmuje wsparcie produkcyjne spektaklu.

Rozważania na temat przestrzeni i sposobu włączania jej w tkankę chorograficzną wzmocnią rozmowy pospektaklowe z osobami twórczymi, prowadzone przez Alicję Müller. Kontekst poszerzą wykłady dr Joanny Szymajdy i Izabeli Zawadzkiej, poświęcone odpowiednio projektom site specific oraz spacerom performatywnym.

W ramach programu na krakowskich przystankach odbędzie się wystawa fotograficzno-malarska, zrealizowana przez krakowskiego artystę Grześka Marta, wpisująca ruch osób tańczących w przestrzeń kamieniołomu w Józefowie, w woj. lubelskim.

Kuratorzy projektu „Rollercoaster”: Paweł Łyskawa, Eryk Makohon

Organizatorzy: Cricoteka, Krakowski Teatr Tańca

Zespół realizujący projekt: Mariusz Gąsior Małgorzata Kmita-Fugiel, Józef Legierski, Magdalena Link-Lenczowska, Zofia Mikołajska, Aldona Mikulska, Andrea Nikolov, Agnieszka Oprządek, Anna Rejowska, Aleksandra Treder, Michał Warmusz, Weronika Wawryk, Natalia Zarzecka, Izabela Zawadzka

Identyfikacja graficzna: Wojciech Kołek

Patroni medialni:

„Didaskalia”, „Gazeta Teatralna”, „Gazeta Wyborcza”, Radio Kraków, Radio Kraków Kultura

Wsparcie medialne: taniecPOLSKA.pl

Projekt współfinansowany ze środków Miasta Krakowa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach programu „Taniec”, realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca.

Projekt realizowany w ramach programu Beyond Front@: Bridging Periphery finansowanego ze środków Kreatywna Europa (2023–2026) tworzonego przez partnerów: Krakowski Teatr Tańca, Közép-Európa Táncszínház / Central Europe Dance Theatre, Bunker, Croatian Institute for Movement and Dance / Hrvatski institut za pokret i ples (HIPP),  M STUDIO, Moira Cultural and Youth Association oraz Vitlycke – Centre for Performing Arts

Sfinansowane ze środków UE. Wyrażone poglądy i opinie są jedynie opiniami autora lub autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy i opinie Unii Europejskiej lub Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Edukacji i Kultury (EACEA). Unia Europejska ani EACEA nie ponoszą za nie odpowiedzialności.