Na zdjęciu: Xavier Le Roy „Untitled”. Fot. Jamie North - Kaldor Public Art Projects.
W dniach 13-17 października w ramach XX jubileuszowych Konfrontacji Teatralnych w Centrum Kultury w Lublinie (ul. Peowiaków 12) odbywać się będą prezentacje bloku tematycznego Klauzula przyzwoitości (Decency Clause), którego kuratorką jest Joanna Krakowska. Po raz pierwszy zostanie pokazana w Polsce nieznana tutaj nowojorska awangarda teatru i performansu. Blok prezentacji jest także bezpośrednim nawiązaniem do tożsamości Konfrontacji – festiwalu wywodzącego się z teatru alternatywnego, awangardowego, politycznego.
Emancypacyjna walka podjęta przez Holly Hughes, Split Britches czy Penny Arcade na zawsze zmieniła kształt współczesnej sztuki, a także stworzyła warunki i możliwości dla takich twórców, jak doskonale przyjęta w zeszłym roku Martha Graham Cracker. Podejmiemy rozmowę z najważniejszymi postaciami queerowego i feministycznego performansu amerykańskiego nt. obecnej społecznej, politycznej, ale również ekonomicznej sytuacji sztuki. Dotkniemy awangardy, by zrozumieć współczesność.
W programie pokazy queerowych performansów amerykańskich autorstwa Penny Arcade (B!D!F!W! – Bitch! Dyke! Faghag! Whore!, 13-14 października godz. 21.00), Holly Hughes (Clit Notes, 15 października godz. 21.00), Split Britches (RUFF, 15-16 października godz. 19.30; What Tammy Needs To Know About Getting Old And Having Sex, 17 października godz. 20.00), Citizen Reno (Money Talks with Citizen Reno z gościnnym udziałem prof. Jerzego Hausnera, 16 października godz. 18.00).
W środę 14 października po raz drugi w historii Konfrontacji Teatralnych (po 2013 roku, gdy zaprezentował swoje Low pieces) gościć będzie Xavier Le Roy ze spektaklem Untitled. Jak mówi o nim sam choreograf:
„Czasem, oglądając spektakl w teatrze, myślę: „Co to właściwie za dziwaczna sytuacja, w której ludzie siedzą w ciemności i oglądają innych, działających w świetle”. Towarzyszy mi wtedy często poczucie znaczenia tych rzadkich chwil, kiedy ludzie gromadzą się i na moment tworzą wspólnotę. Mam wówczas wrażenie, że muszę na nowo nauczyć się, jak być razem i że teatralna sytuacja może w tym pomóc. Ale jednocześnie widzę, że przecież teatr utwierdza nas w pułapce indywidualizmu. Linie podziału pomiędzy publicznością a aktor(k)ami, fikcją a rzeczywistością, prawdą a przekonaniami, życiem a śmiercią, przedmiotem a podmiotem, zapominaniem a zapamiętywaniem są tutaj bardzo wyraźne – i ciągle powielane.
Wszystkie trzy części dzisiejszego wieczoru podejmują próbę przekroczenia i złamania tych granic – tak, byśmy zamiast stać w miejscu mogli się wreszcie poruszyć. Dlatego w każdej części usuwamy przyzwyczajenia i nawyki, by relacje między widzami a aktorami mogły przestać funkcjonować w dobrze nam znanych ramach i zostały wspólnie wynegocjowane oraz zdefiniowane na nowo. Każda z części spektaklu skupiona jest na utracie, zniknięciu lub śmierci kluczowej postaci. Działania na scenie nie mają na celu wypełnienia tego braku, ale rekonstrukcję sytuacji z tych elementów, które nam pozostały. Zarówno występujący, jak i widzowie są więc angażowani w proces wspominania i w rozmowy, próbując w ten sposób przekształcić melancholię, poczucie utraty, smutek po śmierci w siły twórcze. Powstają sytuacje fikcyjne, dziwne, zaskakujące”.
Więcej o bloku tematycznym Klauzula przywoitości
Mija właśnie 25 lat od słynnej sprawy „Czwórki NEA”. W 1991 roku National Endowment for the Arts (NEA) – niezależna amerykańska agencja rządowa założona w roku 1965 w celu wspierania sztuki i kultury odmówiła czterem artystom wypłacenia przyznanych wcześniej grantów pod pretekstem propagowania „nieprzyzwoitych” treści. Za „nieprzyzwoite” uznano w tym przypadku m.in. te tematy, które nie były heteronormatywne. Holly Hughes, Karen Finley, John Fleck i Tim Miller nie otrzymali dofinansowania na projekty, które wcześniej zostały pozytywnie ocenione przez ekspertów NEA. Co więcej, konserwatyści postulowali wprowadzenia do regulaminu NEA „klauzuli przyzwoitości”, która eliminowałaby z konkursu projekty niechętnie przez nich widziane. Artyści odwołali się od tej decyzji i wygrali proces w Najwyższym Sądzie USA. Niemniej jednak sytuacja z 1991 roku miała dalekie konsekwencje dla amerykańskiej sztuki: od tego czasu, pod naciskiem Kongresu, NEA zrezygnowała z przyznawania dotacji indywidualnym twórcom.
Holly Hughes, jedna z bohaterek sprawy „Czwórki z NEA”, będzie w Lublinie gościem Konfrontacji. Nowojorska performerka, profesor Uniwersytetu w Michigan, ikona amerykańskiego ruchu feministycznego i queerowego, pokaże performans “Clit Notes”, który powstał w odpowiedzi na wydarzenia wokół NEA. Holly Hughes wspólnie z Lois Weaver i Peggy Shaw zakładała w latach 80. legendarną Women’s One World (WOW) Café, kooperatywę artystek w nowojorskiej East Village, która stała się jednym z najważniejszych centrów amerykańskiej sztuki – to w WOW Café debiutowali najważniejsi twórcy teatru poszukującego, eksperymentalnego, fundujący amerykańską scenę awangardową.
Lois Weaver i Peggy Shaw z kolei tworzą wybitny kolektyw Split Britches – legendarną, najbardziej znaną na świecie lesbijską grupę teatralną, która zasłynęła m.in. Belle Reprieve: spektaklem opartym na Tramwaju zwanym pożądaniemTerence’a Williamsa, przepisanym na relacje między kobietami. W Lublinie pokażą dwa solowe spektakle.
Dołączy do nich Penny Arcade, jedna z gwiazd Andy’ego Warhola, znakomita performerka i aktywistka, która do prezentowanego w Lublinie spektaklu zaangażowała lubelskich wykonawców.
Gościem specjalnym Klauzuli przyzwoitości jest Citizen Reno, która kwestię queer przenosi na nieoczekiwany poziom. W Lublinie podczas swojego performansu będzie miała okazję przycisnąć do muru prof. Jerzego Hausnera.
Bo przecież cenzura nie zniknęła wraz z 1989 rokiem – to mit. Znamy ją dzisiaj bardzo dobrze. Klauzula przyzwoitości działa wszędzie, zmienia się tylko poczucie tego, co jest przyzwoite, a co nie jest. Nasze ciała, pragnienia, pomysły, wiek, płeć kulturowa, rasa i wolność zawsze będą uznawane za opresywne przez jakieś instytucje lub któregoś polityka. Toczące się obecnie w Polsce wojny kulturowe wokół polityki, praw kobiet, problematyki gender, nierówności ekonomicznych, społecznej solidarności, religii, wojny i płci są najlepszym tego dowodem.
Szczegółowe informacje o spektaklach:
Split Britches: RUFF; What Tammy Needs To Know About Getting Old And Having Sex
Money Talks with Citizen Reno z gościnnym udziałem prof. Jerzego Hausnera
