Fot. za stroną zespołu: http://id.is
W najnowszym numerze pisma teatralnego „Didaskalia” (nr 130, grudzień 2015) opublikowano blok tekstów o tańcu, obejmujący recenzję, relację z festiwalu oraz relację z programu kuratorskiego. Karolina Wycisk analizuje spektakl Balet koparyczny Izy Szostak, którego premiera odbyła się w ramach Maszyny choreograficznej – projektu kuratorskiego Anny Królicy w krakowskiej CRICOTECE, w roku 2015 realizowanego pod hasłem Schlemmer. Analogie. Autorka tekstu przywołuje idee Oskara Schlemmera, i opisuje, w jaki sposób jego poglądy na taniec i ciało aktora w tańcu zostały przełożone na koncepcję i choreografię baletu rozpisanego na dwie koparki; przygląda się, w jaki sposób tancerze operujący maszynami wykorzystują przestrzeń hali fabrycznej, w której miał miejsce pokaz oraz podkreśla konieczność wirtuozerskiego opanowania przez nich techniki obsługi koparki.
Stanisław Godlewski na przykładzie trzech spektakli zaprezentowanych podczas części performatywnej (kuratorka: Anna Królica) programu Z perspektywy żaby w Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu omawia strategie artystyczne w odniesieniu do zagadnienia powiązań między tym, co ludzkie i tym, co zwierzęce. Za Steve’em Bakerem, wybitnym badaczem z zakresu animal studies, autor przyjmuje, że sztuka wnosi do tej problematyki „ładunek indywidualnych emocji i zaangażowania” i „destabilizuje zastany dyskurs”. W swoim omówieniu Godlewski porządkuje strategie artystyczne, obrane przez twórców, za pomocą trzech haseł: „zwierzę” (Iza Szostak), „zwierzęcość” (Angela Schubot i Jared Gradinger) , „zoo” (Antonia Baehr).
Teresa Fazan do swojego omówienia XIV Międzynarodowego Festiwalu Ciało/Umysł również wybiera kilka spektakli, a dokładnie cztery i – na zasadzie postscriptum – piąty. W tekście autorka przygląda się różnym aspektom polityczności performansu, tańca i choreografii, do swojej analizy wybierając spektakle reprezentujące różne nurty w tańcu współczesnym . Są wśród nich: kontrowersyjna instalacja Any Borralho i João Galantego, eksperyment społeczny Davida Webera-Krebsa, utaneczniona, poetycka biografię dwóch kobiet zaproszonych do współpracy przez Rachida Ouramdane oraz abstrakcyjna choreografia grupowe Isabelle Schad, w zbiorowości szukająca społeczno-politycznego potencjału ciała. Fazan opisuje też spektakl, którego pokaz odbył się już po festiwalu, ponieważ jego premiera w ramach wydarzenia została odwołana – jest to This is a musical Karola Tymińskiego. Autorka negatywnie odebrała decyzję kuratorki, traktując ją jako odebranie możliwości zajęcia przez widzów własnego stanowiska. Dlatego zakończenie tekstu poświęcone jest listopadowej prezentacji przedstawienia w Instytucie Teatralnym.
W tym samym numerze „Didaskaliów” Monika Kwaśniewska, pisząc o programie „Klauzula przyzwoitości” prezentowanym w ramach Konfrontacji Teatralnych w Lublinie analizuje spektakle Bitch! Dyke! Faghag! Whore! Penny Arcade, Clit Notes Holly Hughes, RUFF Peggy Shaw oraz What Tammy Needs To Know About Getting Old And Having Sex Lois Weaver. Odwołując się do tytułu przeglądu, przybliża polityczną (cenzura) i ekonomiczną (sposób finansowania) sytuację sceny queerowej w Nowym Jorku. Wskazuje też na łączące te spektakle cechy: „każdy rozpatrywał kwestię bycia queer na poziomie osobistym i politycznym. Wszystkie opierały się na mocnej obecności artystek, połączonej z bardzo świadomie konstruowaną tożsamością – nie tylko sceniczną. Łączyła je też pewna bezpośredniość komunikatu, co mocno wpływało na relację z publicznością”.
W omówieniu tekstów Karoliny Wycisk i Moniki Kwaśniewskiej wykorzystano fragmenty z newslettera Instytutu Grotowskiego, poświęconego najnowszemu numerowi „Didaskaliów”.
Z tekstem Stanisława Godlewskiego można zapoznać się na stronie internetowej pisma: http://www.didaskalia.pl/
***
Natomiast w grudniowym numerze miesięcznika „Teatr” Dorota Kozińska przybliża sylwetkę izraelskiego tancerza i choreografa Hofesha Shechtera. Dając przekrojowe omówienie twórczości tego artysty, autorka najpierw rysuje kulturową specyfikę, z jakiej wzięła swój początek – przeniesioną na izraelsko-palestyński grunt z krajów bałkańskich tradycję hory, nawiązaującą z kolei do antycznej chorei – trójjedni tańca, śpiewu i muzyki. Kozińska traktuje chorę jako jedną z podstaw życia społecznego w izraelskiej diasporze – sam Shechter zaczynał swoją drogę w tańcu od zespołów tańca ludowego, a następnie był członkiem Batsheva Dance Company. W ciągu ostatniej dekady przygotował wiele znaczących prac, rozpiętych między żywiołową, niekiedy brutalną energią grupową a poszukiwaniem spokoju i harmonii. Twórca od 2002 roku mieszka i pracuje w Londynie, ostatnio współpracował z Royal Opera House.
***
W grudniu 2015 roku nakładem Wydawnictwa Naukowego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ukazała się także publikacja pokonferencyjna Zwrot performatywny w kulturze pod redakcją Moniki Błaszczak i Ireny Górskiej. Monografia prezentuje wybrane zagadnienia przedstawione na studencko-doktoranckiej konferencji w maju 2014 roku, sytuujące się w obszarze zainteresowań performatyki.
Trzy z siedmiu tekstów poświęcone zostały tańcowi. Regina Lissowska-Postaremczak podejmuje tematykę aktywnej roli odbiorcy oraz nowych strategii w sztukach performatywnych zorientowanych na percepcję sensoryczną. Pojęcia współdoświadczania, tworzenie więzi na poziomie wykonawca – odbiorca powiązane zostają z kontekstem, jakim jest odkrycie lustrzanych neuronów oraz dyskurs związany z kinestezją. Analiza pojęć wewnętrznej mimikry i kinestetycznej empatii służy pokazaniu szczególnego psychofizycznego połączenia między wykonawcą i widzem. Na tle tych teoretycznych rozważań świetnie wybrzmiewają dwa teksty dotyczące praktyki teatru tańca, odwołujące się do najnowszych spektakli tanecznych. Julia Hoczyk przygląda się problematyce genderowej, a zwłaszcza reprezentacji kobiecego ciała i konstrukcji kobiecości w spektaklach polskich artystek tańca współczesnego. Przedstawienia Anity Wach i Via Negativy, Barbary Bujakowskiej, Agaty Siniarskiej zostają przeanalizowane w świetle przywołanych zagadnień z punktu widzenia performatyki. Prezentowane projekty artystyczne stają się punktem wyjścia do rozważań o pozycji kobiety w świecie: o kobiecie jako Innej, kwestii jej podmiotowości, emancypacji, cielesności i nagości, ról społecznych i stereotypów społeczno-kulturowych kształtujących jej wizerunek.
Natomiast Magdalena Juźwik przedstawia ujęcie cielesności tancerza, który przekracza granice swojego własnego ułomnego ciała, jak w przypadku niepełnosprawnej artystki Pii Libickiej, która wraz z Januszem Orlikiem zrealizowała spektaklExérèse monobloc. Badaczka prezentuje charakter teatru fizycznego, podkreślając, że taniec jest tutaj efektem indywidualnych cech tancerza, a próba stworzenia unikatowego języka ruchu i działanie zespołowe to jedne z ważniejszych punktów wyznaczających obszar zainteresowań tego typu teatru. Estetyzacja ciała zdeformowanego staje się dla niej niezwykle ważnym aspektem współczesnej performatyki. Obie autorki próbują nas przekonać, że w analizowanych przez nie spektaklach mamy do czynienia w jednym przypadku z performowaniem kobiecości, w drugim z performatywnym przekraczaniem granic cielesności tancerza.
***
Fragmenty omówień tekstów pochodzą ze wstępu do publikacji Zwrot performatywny w kulturze, autorstwa Moniki Błaszczak. Wstęp i spis treści dostępne są na stronie wydawnictwa, tam również można dokonać zakupu broszury:
