„Nowe formy istnienia. Jak zmieniał się teatr w pandemii?” – cykl raportów i spotkań w ramach projektu badawczego Instytutu Teatralnego

Instytut Teatralny w ramach projektu Nowe formy istnienia. Jak zmieniał się teatr w pandemii? publikuje wyniki szeroko zakrojonych badań dotyczących życia teatralnego w Polsce. Przez wiele miesięcy siedem interdyscyplinarnych zespołów badawczych przyglądało się zmianom zachodzącym w polskim teatrze. Dzięki temu powstała seria unikatowych raportów wielostronnie analizujących skutki pandemii dla całego ekosystemu teatralnego: od instytucji i organizacji teatralnych, przez ich pracowników, artystów oraz publiczność. Efektami tej pracy Instytut Teatralny będzie dzielić się przez najbliższe tygodnie.

Od organizatorów:

Dlaczego zbadaliśmy polski teatr w pandemii?

Pandemia pokazała kruchość całego systemu.
Obecnie staram się kierować swoje poczynania i plany zawodowe na przeżycie.
Nic już nie będzie takie samo [cytat z jednej z wypowiedzi z badania Artystki i artyści teatru w czasie COVID-19]

Mija rok od momentu ogłoszenia w Polsce epidemii wirusa COVID-19. – Pandemia jest bezprecedensową sytuacją w historii polskiego teatru. W Instytucie Teatralnym staramy się odpowiadać na bieżąco na potrzeby sygnalizowane przez środowisko. Obok różnych form doraźnej pomocy, niezwykle ważnej i bez wątpienia potrzebnej, podejmujemy wysiłek udokumentowania i prowadzenia bieżących badań tego niezwykłego czasu. Celem zainicjowanego w pierwszych miesiącach pandemii projektu badawczego jest uchwycenie wpływu pandemii na środowisko teatralne. Inicjatywa cieszy mnie tym bardziej, że powstała oddolnie, wśród pracowniczek Instytutu, które zaprosiły do realizacji autorskich projektów badawczych wybitnych ekspertów z całej Polski – podkreśla dyrektor Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego Elżbieta Wrotnowska-Gmyz.

Jednym z głównych celów prowadzonych badań było pozyskanie wiedzy, która wpłynie na rozwój osób, teatrów i organizacji, a tym samym może przyczynić się do minimalizacji ryzyka i szkód w przyszłości. Impulsem do zainicjowania prac było opublikowanie przez Bognę Kietlińską ankiety dotyczącej funkcjonowania widowni teatralnej podczas lockdownu. Kilkuosobowy zespół Instytutu Teatralnego (w składzie Maria Babicka, Joanna Biernacka-Płoska, Maria Bogdaniuk, Justyna Czarnota, Krystyna Mogilnicka) przygotował następnie szerszą koncepcję obejmującą zarówno badanie widowni (w tym szczególnej grupy, jaką są krytycy), jak i samych teatrów – publicznych, niezależnych a także amatorskich. Zależało nam na objęciu jak największej liczby obszarów życia teatralnego. Wielogłos badań zapewniło zaproszenie do realizacji przedstawicieli różnych dyscyplin – socjologów, antropologów, ale również ekonomistów – którzy reprezentują ośrodki naukowe w miastach w całej Polsce. Przyczyniało się do niego także połączenie badań ilościowych i jakościowych. – Rozłożenie badań w czasie dodatkowo pozwoliło na przenikanie się i czerpanie z wcześniejszych rozpoznań, dzięki czemu obraz prezentowany w raportach jest jeszcze ciekawszy – wyjaśnia jedna z koordynatorek badań Maria Babicka.

Co nas interesowało?

Zależało nam na stworzeniu komplementarnego programu stanowiącego naukowy ślad i zapis stanu teatru w momencie kryzysu wywołanego pandemią. Wyznaczyliśmy siedem obszarów działalności teatralnej, biorąc pod uwagę zarówno perspektywę publiczności, jak i instytucji (publicznych i niezależnych). Dzięki temu powstały raporty dotyczące:

 – strategii i działań instytucji teatralnych w czasie pandemii (W poszukiwaniu strategii. Działania instytucji teatralnych w czasie pandemii. Raport z badania prowadzonego z osobami kierującymi instytucjami teatralnymi w Polsce; Marek Krajewski i Maciej Frąckowiak, we współpracy z: Kamilem Pietrowiakiem, Waldemarem Rapiorem i Janiną Zakrzewską). Ankieta została skierowana do osób zarządzających ponad 900 podmiotami prowadzącymi działalność teatralną, których dane znajdują się w bazie Pracowni Dokumentacji Teatru im. Barbary Krasnodębskiej Instytutu Teatralnego. Następny etap stanowiły pogłębione wywiady indywidualne. Pytaliśmy o to, w jaki sposób teatry i osoby nimi zarządzające zareagowały na lockdown, co sprawiło im największą trudność, z czym zaś radziły sobie dobrze lub bardzo dobrze;
 
-sytuacji pracownic i pracowników teatrów (Pracownice i pracownicy teatrów w pandemii. Zawody teatralne w perspektywie antropologicznej; Michał Bargielski, Anna Buchner, Katarzyna Kalinowska, Katarzyna Kułakowska i Maria Wierzbicka). Zawarte tu analizy pokazały, jak zmieniło się życie pracownic i pracowników poszczególnych grup zawodowych – nie tylko zespołu artystycznego, ale także technicznego, administracji teatru, pracowni rzemieślniczych, działów edukacyjnych, literackich czy biur obsługi widzów. Badanie daje również wgląd w funkcjonowanie środowiska teatru niezależnego. W badaniu wzięło udział ponad 260 osób;
 
– publiczności teatralnej (Kiedy skończy się kwarantanna i będzie można wrócić do teatru, ja wrócę. Badanie publiczności teatralnej w czasie epidemii koronawirusa w Polsce; Bogna Kietlińska).W ciągu półtora miesiąca (kwiecień-maj 2020) w badaniu wzięło udział 675 osób. Jego celem było sprawdzenie, czy w czasie pandemii widzowie teatralni korzystają – a jeśli tak, to w jakim zakresie – ze zdalnej oferty teatrów;
 
– obecności teatrów w przestrzeni online (Obecność teatrów w przestrzeni online w trakcie pandemii; Anna Buchner, Katarzyna Fereniec-Błońska, Katarzyna Kalinowska, Maria Wierzbicka). Badaczki szukały odpowiedzi na pytania o to, co online daje teatrowi i jak to znaczące doświadczenie go zmienia, a także, co na ten temat sądzi widownia. Problem badawczy został opisany z perspektywy widzów, teatrów i zasięgów internetowych;
 
– sytuacji artystów teatru (Artystki i artyści teatru w czasie COVID-19; Dorota Ilczuk we współpracy: Anna Karpińską, Emilią Cholewicką, Ewą Gruszką-Dobrzyńską, Kubą Piwowarem i Ziemowitem Sochą). Raport przyniósł odpowiedzi na pytania m.in. o to, jak radzili sobie oni na różnych etapach pandemii, gdzie szukali pomocy, w jakim stopniu lockdown wpłynął na ich samopoczucie, zdrowie psychiczne oraz plany. W realizowanym pod kierownictwem Doroty Ilczuk na przełomie października i listopada 2020 badaniu wzięło udział 749 osób z całej Polski, a przyjęta metodologia pozwoliła zebrać dane reprezentatywne dla całej populacji artystów i artystek teatru w Polsce;
 
– krytyki teatralnej (Krytyka teatralna w Polsce w czasie pandemii COVID-19; Małgorzata Ćwikła, Marcin Laberschek, Waldemar Rapior, Zofia Smolarska). Autorzy chcieli się dowiedzieć, jaka jest sytuacja osób „towarzyszących teatrowi” –
piszących, dyskutujących i w inny sposób pytających o jego aktualny stan i ścieżki możliwego rozwoju oraz przyglądali się zjawisku krytyki teatralnej w sposób kompleksowy, podejmując próbę zdefiniowania jej granic oraz znaczenia w ekosystemie teatralnym;
 

– teatru amatorskiego (Tego się jedną pandemią tak łatwo nie przerwie. Raport z badań teatru amatorskiego w czasie pandemii; Maria Babicka, Marek Dudkiewicz). Badanie miało na celu odtworzenie losów teatralnego ruchu amatorskiego podczas pandemii z perspektywy prowadzących zespoły a także uchwycenie specyfiki działań osób prowadzących grupy teatralne.

Projekt zakończy wydanie publikacji książkowej w formie monografii dokumentującej polskie życie teatralne w roku 2020, która ukaże się latem 2021.

#1 #2 #3, czyli jak o tym opowiemy?

W najbliższych tygodniach – krok po kroku i zagadnienie po zagadnieniu – będziemy publikowali efekty wielomiesięcznych prac badawczych. Zarysowaliśmy pięć obszarów tematycznych, w których spotkają się treści zawarte w opracowanych raportach. Zaczynając od tego tygodnia, będziemy publikować kolejne raporty oraz ich streszczenia.

Po każdej publikacji, przez kolejne tygodnie, zaprosimy na czwartkowe (godz. 18.000) – otwarte dla wszystkich zainteresowanych – webinarium. Spotkania będą transmitowane w kanałach online Instytutu Teatralnego (kanał YouTube oraz Facebook, strona internetowa).

11 marca, godz. 18.00
Teatry offline i online. O poszukiwaniu strategii przetrwania w czasie pandemii

Rozmowa w oparciu o raporty:
1. W poszukiwaniu strategii. Działania instytucji teatralnych w czasie pandemii
Marek Krajewski, Maciej Frąckowiak, we współpracy z: Kamilem Pietrowiakiem, Waldemarem Rapiorem i Janiną Zakrzewską

2. Obecność teatrów w przestrzeni online
Anna Buchner, Katarzyna Fereniec-Błońska, Katarzyna Kalinowska, Maria Wierzbicka

Publikacja raportów: 8 marca
Goście: Marek Krajewski, Anna Buchner
Prowadzenie: Paweł Płoski

18 marca, godz. 18.00
Wierzę, że teatry przetrwają, są ludziom potrzebne. O artystkach i artystach teatru w pandemii

Rozmowa w oparciu o raport:
Artystki i artyści teatru w czasie COVID-19
Dorota Ilczuk we współpracy z: Anną Karpińską, Emilią Cholewicką, Ewą Gruszką-Dobrzyńską, Kubą Piwowarem i Ziemowitem Sochą
Publikacja raportu: 15 marca
Goście: Dorota Ilczuk, Anna Karpińska, Ziemowit Socha

Prowadzenie: Paweł Płoski

25 marca, godz. 18.00
Łapiący okazję, z przypadku, cierpiący czy na przeczekaniu? O widowni teatru online

Rozmowa w oparciu o raporty:
1. Obecność teatrów w przestrzeni online
Anna Buchner, Katarzyna Fereniec-Błońska, Katarzyna Kalinowska, Maria Wierzbicka
2. Publiczność teatralna w czasie pandemii”
Bogna Kietlińska
3. Krytyka teatralna w Polsce w czasie pandemii COVID-19
Małgorzata Ćwikła, Marcin Laberschek, Waldemar Rapior, Zofia Smolarska
Publikacja raportów: 22 marca
Goście: Małgorzata Ćwikła, Katarzyna Kalinowska, Bogna Kietlińska

Prowadzenie: Justyna Czarnota

8 kwietnia, godz. 18.00
Osobliwy karnawał. O ludziach teatru w czasie pandemii

Rozmowa w oparciu o raporty:
1. O sytuacji pracownic i pracowników teatrów
Michał Bargielski, Anna Buchner, Katarzyna Kalinowska, Katarzyna Kułakowska i Maria Wierzbicka

2. Tego się jedną pandemią tak łatwo nie przerwie. Raport z badań teatru amatorskiego w czasie pandemii
Maria Babicka, Marek Dudkiewicz
Publikacja raportów: 29 marca
Goście: Maria Babicka, Katarzyna Kalinowska, Katarzyna Kułakowska

Prowadzenie: Justyna Czarnota

15 kwietnia, godz. 18.00
W trosce o relacje i więzi. O edukacji kulturowej w pandemii

Rozmowa w oparciu o raporty dotyczące edukacji kulturowej w pandemii:
1. Tego się jedną pandemią tak łatwo nie przerwie. Raport z badań teatru amatorskiego w czasie pandemii
Maria Babicka, Marek Dudkiewicz
2. raport Mazowieckiego Instytutu Kultury Re(animacja) kultury w okresie pandemii. Diagnoza strategii i uwarunkowań działań animatorów i edukatorów kultury w czasie zamknięcia instytucji edukacji i kultury w związku z epidemią COVID-19; opracowanie: Anna Pietraszko, Anna Szczeblewska, Karol Wittels
3. raport Małopolskiego Instytutu Kultury Edukacja kulturowa w czasie dystansu społecznego – diagnoza i rekomendacje; koncepcja i podsumowanie badań: Jakub Mirek)

Goście: Maria Babicka, Piotr Knaś, Anna Woźniak

Prowadzenie: Justyna Czarnota

***

Poniżej, w ślad za informacją prasową Instytutu Teatralnego, prezentujemy dwa pierwsze raporty z badań dotyczących życia teatralnego w Polsce w czasie pandemii COVID-19. Dowiemy się z nich, jakie strategie działania stosowały teatry podczas pierwszego lockdownu i tuż po nim oraz jak wyglądała ich obecność w przestrzeni online w ubiegłym roku. W najbliższy czwartek (11 marca) o godz. 18.00 zapraszamy na webinar  dyskusję poświęconą tym zagadnieniom, a już dzisiaj publikujemy pełne wersje raportów oraz ich streszczenia i wraz z organizatorem i inicjatorem projektu zapraszamy do lektury:

„11 marca 2020 Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego ogłosiło zawieszenie działalności instytucji kultury, co przyniosło teatrom zakaz organizacji wydarzeń dla publiczności. Miesiąc później Instytut Teatralny rozpoczął intensywną pracę nad badaniami różnych aspektów życia teatralnego w czasie pandemii COVID-19, która zakończyła się przygotowaniem przez interdyscyplinarne zespoły badawcze z całej Polski siedmiu raportów.

Dziś publikujemy pierwsze z nich:

W poszukiwaniu strategii. Działania instytucji teatralnych w czasie pandemii. Raport z badania prowadzonego z osobami kierującymi instytucjami teatralnymi w Polsce (autorzy: Marek Krajewski, Maciej Frąckowiak, we współpracy z: Kamilem Pietrowiakiem, Waldemarem Rapiorem i Janiną Zakrzewską) oraz Obecność teatrów w przestrzeni online” (autorzy: Anna Buchner, Katarzyna Fereniec-Błońska, Katarzyna Kalinowska, Maria Wierzbicka). Badanie dotyczące strategii to analiza rzeczywistości pierwszych miesięcy pandemii z perspektywy osób zarządzających teatrami. Respondenci dzielili się swoimi emocjami, obawami i przemyśleniami dotyczącymi systemów pomocy oraz przyszłości. W raporcie autorzy przyjrzeli się także zróżnicowanym postawom dotyczącym przenoszenia działalności artystycznej do Internetu. Wątek ten podejmuje i rozwija drugi raport. Zawiera on szczegółowe analizy obecności teatrów w przestrzeni online. Tym razem respondentami były osoby bezpośrednio odpowiedzialne za działania w sieci oraz widzowie.

11 marca 2021, dokładnie rok po pierwszym zawieszeniu działalności instytucji kultury, odbędzie się pierwsza z pięciu dyskusji dotyczących przeprowadzonych badań. W czwartkowej rozmowie, prowadzonej w oparciu o dwa wymienione wyżej raporty, wezmą udział reprezentanci zespołów badawczych: Marek Krajewski oraz Anna Buchner. Poprowadzi ją Paweł Płoski – teatrolog, badacz polityki kulturalnej i organizacji teatru.

Transmisję webinaru przeprowadzimy na facebookowym fanpage’u Instytutu Teatralnego, nagranie będzie dostępne także na kanale IT w serwisie YouTube oraz na naszej stronie internetowej.

I W poszukiwaniu strategii. Działania instytucji teatralnych w czasie pandemii. Raport z badania prowadzonego z osobami kierującymi instytucjami teatralnymi w Polsce

PEŁNY RAPORT DOSTĘPNY ONLINE – TUTAJ

Ogłoszone w marcu 2020 czasowe zamknięcie instytucji kultury z powodu pandemii COVID-19 postawiło osoby kierujące instytucjami teatralnymi przed wyjątkowymi wyzwaniami. W obliczu wielu niewiadomych musiały one rozwiązywać niespotykane wcześniej problemy oraz przyjąć strategię działania umożliwiającą przetrwanie tego czasu w bezpieczny i minimalizujący straty sposób.

Aby zrekonstruować sytuację i przybliżyć jej specyfikę zespół socjologów w składzie: Marek Krajewski, Maciej Frąckowiak, Kamil Piotrowiak oraz Waldemar Rapior, z pomocą Janiny Zakrzewskiej, przeprowadził w maju i czerwcu 2020 dwuetapowe badania osób kierujących instytucjami teatralnymi. Pierwsza (ilościowa) część opierała się na danych sondażowych, gromadzonych za pomocą kwestionariusza online, druga (jakościowa) na wywiadach indywidualnych, przeprowadzonych zdalnie z wybranymi osobami, które wzięły udział w pierwszej turze badań.

II Obecność teatrów w przestrzeni online w trakcie pandemii

PEŁNY RAPORT DOSTĘPNY ONLINE – TUTAJ

Epidemia COVID-19 sprawiła, że Internet stał się nie tylko miejscem rozrywki, ale także miejscem pracy, towarzyskich spotkań oraz kulturalnych przeżyć. Teatry i ich publiczność stanęły przed trudnym zadaniem, polegającym na zaadaptowaniu się do sytuacji. Z dnia na dzień doświadczenie żywego teatru zastąpione zostało działaniami online. Badaczki podjęły próbę odpowiedzi na pytanie, co online daje teatrowi oraz jak wpływa na jego zmianę. Problem badawczy opisany został z trzech perspektyw: osób bezpośrednio odpowiedzialnych za działania online w poszczególnych teatrach, odbiorców życia teatralnego w sieci oraz zasięgów internetowych. Podczas badania przeprowadzono rozmowy z 20 przedstawicielami teatrów i 21 odbiorcami działań teatrów online.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.