fot. Jakub Wróblewski „Symfonia Fabryki Ursus”
W najbliższy weekend Ośrodek Teatralny Kana zaprasza na ostatnie w tym roku, czwarte spotkanie z cyklu OKNO – ZBLIŻENIA 2020. CIAŁO W RUCHU. Spotkanie szczególne, bo dedykowane niezwykłemu twórcy – Rafałowi Urbackiemu. Do badania granic, odzyskiwania obecności i gry z istniejącymi normami organizatorzy zaprosili przyjaciół i artystów niegdyś współpracujących z autorem pojęcia „alternatywnej motoryki”. Goście spotkania: Jaśmina Wójcik, Igor Stokfiszewski, Tatiana Cholewa i Radosław Lis wraz z Magdaleną Hasiuk z Instytutu Sztuki PAN rozmawiać będą o kierunkach pracy wskazanych przez Rafała Urbackiego, a także o jej kontynuacji.
(…) [Rafał Urbacki] był zainteresowany ruchem w przestrzeni, ale również indywidualnym ruchem tancerza. Inspirowały go zarówno społeczności, jak i odmienność szeroko pojęta. Tworząc, bazował na ruchu autonomicznym, dając możliwość uważności na ruch i możliwości rozwoju własnych zasobów. Tworzył na założeniach, pozwalając się wypowiedzieć ciału nienormatywnemu w ruchu. Ironicznie podchodził do alternatywności, jednocześnie skłaniając obserwatora do uczuć często niewygodnych. (…) Wspólnym mianownikiem [pracy z Rafałem] była autentyczność przekazu i ruchu, mające na celu sprowokowanie myślenia o zrównoważonym podejściu do inności. Wprowadzając alternatywnych performerów na sceny teatrów, przełamywał wyidealizowany świat, ukazując ciała, które są nienormatywne, odmienne i burzące porządek świata normatywnego. Prace Rafała z osobami alternatywnymi sprowokowały wiele dyskusji związanych z estetyką w sztuce (…) –Tatiana Cholewa
Program SPOTKANIA IV:
12 grudnia, sobota
godz. 18.30: projekcja filmu dokumentalnego Symfonia Fabryki Ursus
godz. 20.00: spotkanie z twórcami filmu: Jaśminą Wójcik (reżyserka, współscenarzystka) i Igorem Stokfiszewskim (współscenarzysta, II reżyser), prowadzenie: Weronika Fibich
13 grudnia, niedziela
godz. 17.00: kierunki i możliwości warsztatowe proponuje Tatiana Cholewa i Radosław Lis
godz. 17.20: spotkanie z tancerzami i autorami pokazu: Tatianą Cholewą i Radosławem Lisem, prowadzenie: Magdalena Hasiuk (Instytut Sztuki PAN, Warszawa)
Udział w wydarzeniach jest bezpłatny. Trzy spotkania będzie można obejrzeć na kanale Youtube Teatru Kana, z kolei film zostanie zaprezentowany na platformie Filharmonii im. Karłowicza w Szczecinie www.livefilharmonia.szczecin.pl, która jest partnerem projektu (obowiązują bezpłatne kody dostępu, które udostępnione będą po zgłoszeniu się drogą elektroniczną: promocja@kana.art.pl). Więcej informacji: na stronie teatru www.kana.art.pl oraz na Facebooku (Ośrodek Teatralny Kana).
Rafał Urbacki (1984–2019) – polski reżyser teatralny, choreograf, performer, twórca wizualny, animator kultury, twórca działań o charakterze artystyczno-społecznym, tożsamościowym i partycypacyjnym. Swoją działalność teatralną rozpoczął w Teatrze Tańca „Kierunek” w Bytomiu jako tancerz na wózku, który porzucił dzięki opracowaniu autorskiej metody ruchu. Studiował reżyserię dramatu w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie, kulturoznawstwo na Uniwersytecie Śląskim i wiedzę o teatrze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był uczniem Iwony Olszowskiej, na jej warsztatach poznawał metody ruchu autentycznego i Feldenkraisa. Współpracował z wieloma instytucjami kultury z całego kraju, artystami i grupami niezależnymi, był także stypendystą Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Marszałka Województwa Śląskiego, Art Stations Foundation by Grażyna Kulczyk. Pełnił funkcję wykładowcy na kilku polskich uczelniach, w tym w Instytucie Kultury Polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Jako choreograf współpracował z takimi reżyserami jak: Monika Strzępka, Radosław Rychcik, Katarzyna Kalwat, Magdalena Miklasz. Do jego najważniejszych autorskich prac tożsamościowych lub społeczno-artystycznych zaliczyć można: Mover. Projekt społeczny (Śląski Teatr Tańca, Bytom 2010), Mt 9,7 [On wstał i poszedł do domu] (Stary Browar, Poznań 2010), W Przechlapanem (Instytut Teatralny, Warszawa 2012), Niech nigdy w tym dniu słońce nie świeci (Teatr Fredry, Gniezno 2014), Gatunki chronione (z Anu Czerwińskim; Bytomski Teatr Tańca i Ruchu ROZBARK, Bytom 2014), Serce robotnika napędza praca (Bytomski Teatr Tańca i Ruchu ROZBARK, Bytom 2014), Bloki i familoki. Kabaret społeczny (Teatr Śląski, Katowice 2015), Kształt rzeczy. O węglu i porcelanie (Muzeum Śląskie, Katowice 2015), Jaram się (Industriada/Teatr Śląski, Huta Królewska 2016).
(oprac. Joanna Kocemba-Żebrowska)
Zachęcamy także do lektury 12 wspomnień o Rafale Urbackim, które opublikowaliśmy w dniu pierwszej rocznicy śmierci artysty, 22 maja 2020. Autorami tekstów są jego przyjaciele i współpracownicy: Anu Czerwiński, Magdalena Przybysz, Tatiana Cholewa, Filip Pawlak, Agata Wąsik, Marlena Hermanowicz, Adam Kowalski, Jaśmina Wójcik, Anna Królica, Witold Mrozek, Katarzyna Żeglicka i Iwona Olszowska. Wspomnienia dostępne są pod linkiem: https://www.taniecpolska.pl/aktualnosci/show/8066
Teksty towarzyszyły wydarzeniu online, realizowanemu przez Komunę//Warszawa i Krytykę Polityczną, która opublikowała również wspomnienie Wojtka Zrala-Kossakowskiego Tak po prostu.
Film dokumentalny Symfonia Fabryki Ursus
produkcja: Polska 2018
gatunek: dokumentalny
czas trwania: 61 min
Symfonia Fabryki Ursus to filmowe podsumowanie pięcioletniej pracy artystyczno-badawczej ze społecznością byłych pracowników fabryki Ursus. Dokument kreacyjny łączący sztukę wideo z choreografią i muzyką eksperymentalną. Artyści (Jaśmina Wójcik – reżyserka, współscenarzystka; Igor Stokfiszewski – współscenarzysta, II reżyser; Rafał Urbacki – choreograf; Dominik Strycharski – kompozytor; Jakub Wróblewski – autor koncepcji wizualnej filmu) zaprosili byłych pracowników zakładu – robotnice, technologów, kierowników, sekretarki – do udziału w filmie, który raz jeszcze ożywiłby fabrykę. Przede wszystkim jednak jest to głos za upamiętnieniem fabryki Ursus, kultury przemysłowej i robotniczej, walczący o godność ludzi pracy i politykę historyczną uwzględniającą ich biografie.
Symfonii towarzyszy coś jeszcze – niemal zapomniane wartości związane z erą przemysłową – robotnicza wspólnota, solidarność, etos pracy. Ożywienie fabryki wprawia w ruch rozsiane po całej Polsce traktory, które wyszły spod rąk ursuskich robotników. Maszyny przyciągane energią pamięci przybywają do miejsca, w którym się narodziły, by oddać hołd swoim konstruktorom – pracownikom ursuskiej fabryki. Jej zabudowania znikną, lecz ciągniki i robotnicy Ursusa na zawsze pozostaną częścią jego genius loci.
Film powstał w ramach wspólnej inicjatywy Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie oraz Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej i Szkoły Wajdy – pod nazwą „Nagroda Filmowa dla filmu eksperymentalnego”. Inicjatywa ta powstała w odpowiedzi na aktualne tendencje w kinie światowym, polegające na tworzeniu przez artystów sztuk wizualnych filmów skierowanych do kinowego widza.
Produkcja: Wajda Studio
Koprodukcja: Mazowiecki i Warszawski Fundusz Filmowy, MX35, Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, Studio Filmowe Kronika Polska Kronika Filmowa
Współfinansowanie: Polski Instytut Sztuki Filmowej, Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Miasto Stołeczne Warszawa, Województwo Mazowieckie
Partnerzy: Ursus S.A., Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny.
premiera światowa: Dok Leipzig 2018
premiera polska: Millenium Docs Against Gravity 2019
Nagroda DCP na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych ZagrebDox 2018, Nagroda dla najlepszego średniometrażowego filmu dokumentalnego na Hot Docs 2019 w Toronto
Igor Stokfiszewski –badacz kultury, aktywista. Autor książek Zwrot polityczny (2009) i Prawo do kultury (2018). Współredaktor m.in. tomu Sztuka ze społecznością (2018) opracowanego wspólnie z Izabelą Jasińską i Jaśminą Wójcik, z którą od 2013 roku stale współpracuje przy jej przedsięwzięciach angażujących lokalne społeczności. Najszerzej znane jest ich trwające blisko dekadę działanie ze społecznością byłych pracowników i pracownic fabryki w Ursusie, podsumowane pełnometrażowym dokumentem kreacyjnym Symfonia fabryki Ursus (2018). Stokfiszewski współpracował również m.in. z Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards, z kolektywem Rimini Protokoll i artystami: Arturem Żmijewskim, Pawłem Althamerem oraz Katarzyną Górną. Jest członkiem zespołu Krytyki Politycznej, rady organizacji European Alternatives i międzynarodowego think-tanku miejskiego Minim – Municipalism Observatory. Stale współpracuje z Europejską Fundacją Kultury.
Jaśmina Wójcik –artystka wizualna, reżyserka, autorka nastawionych na nasłuch, partycypacyjnych akcji społeczno-artystycznych. Zajmuje się włączaniem i oddawaniem podmiotowości społecznościom pozbawionym widzialności i możliwości wypowiedzi. Współredaktorka książki Sztuka ze społecznością (2018) osnutej wokół jej najszerzej znanego przedsięwzięcia – wieloletniego działania ze społecznością byłych pracowników i pracownic fabryki w Ursusie zwieńczonego nagradzanym pełnometrażowym dokumentem kreacyjnym w jej reżyserii pt. Symfonia fabryki Ursus (2018). Od kilku lat zaangażowana w edukację alternatywną poprzez opracowywanie autorskich praktyk kreacji artystycznej wypowiedzi dzieci. Oddaje sprawczość i podmiotowość dzieciom, traktując je jako współtwórców i zapraszając do dialogu. Obecnie Wójcik koncentruje się głównie na oddolnych praktykach edukacji, czego efektem będzie jej nowy dokument kreacyjny na podstawie powieści Janusza Korczaka Król Maciuś Pierwszy.
Film Symfonia Fabryki Ursus zostanie zaprezentowany w ramach projektu OKNO – ZBLIŻENIA 2020 dzięki wsparciu i przyjaźni Filharmonii im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie.
Kierunki i możliwości warsztatowe proponuje Tatiana Cholewa i Radosław Lis
Radosław Lis oraz Tatiana Cholewa – tancerze, którzy brali udział w spektaklach i projektach Rafała Urbackiego, w swoich warsztatach zaproponują techniki oraz podejście do twórczości opartej na pamięci ciała i uważności na ruch, którym często kierował się Rafał w swoich pracach. Warsztaty będą miały na celu ukazanie ruchu przekomponowanego na ciała o różnej motoryce. Pozwolą zrozumieć, jak powstaje choreografia, która opiera się na ruchu autonomicznym, różnorodnym w zależności od możliwości i kreatywności tancerza.
Tatiana Cholewa – od lat młodzieńczych aktywna fizycznie (sztuki walki, siatkówka, lekkoatletyka). Od 20 lat osoba o alternatywnej motoryce, tancerz współczesny, performer, walczący o doskonałość ciała nienormatywnego. W roku 2001 zaczęła uprawiać sport jako formę poznawczą ciała nienormatywnego, a w 2006 – taniec towarzyski, który pozwolił jej odkryć możliwości własnego ciała i sposoby wyrażania siebie przez ruch. Te doświadczenia uświadomiły jej, że ciało ograniczone przez chorobę jest unikatowym narzędziem do pracy. Od 2008 roku działa na polu teatralno-performatywnym – na koncie ma m.in. spektakl Na chwilę (reż. J. Karcz, grupa „Kierunek” przy Bytomskim Centrum Kultury), Popatrz (solo, koncert charytatywny w Zawierciu), spektakl Gatunki chronione (reż. R. Urbacki), Erynie niech zostaną za drzwiami (reż. R. Urbacki, działanie performatywne trwające 24h, Teatr Stary w Krakowie), Taniec na Rymera (projekt R. Urbackiego), rezydencja w Pradze (przygotowanie spektaklu na festiwal DanceAble#3, reż. Marc Brew), Kwarantaniec (akcja społeczna tancerzy podczas pandemii), laboratoria taneczne Taniec i niepełnosprawność w ramach projektu Europe Beyond Access organizowanym przez Instytut Muzyki i Tańca oraz British Council Polska w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski. Brała udział w wielu warsztatach prowadzonych m.in. przez Justynę Wielgus, Rafała Urbackiego, Magdalenę Przybysz, Ewę Sobiak, Marka Brewa, Sylwię Hefczyńską-Lewandowską, Paulinę Wycichowską.
Radosław Lis – ur. w 1991 roku, aktor, tancerz, reżyser światła, absolwent Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie na Wydziale Teatru Tańca w Bytomiu. Wychował się we wsi Kuczwały. Od najmłodszych lat fascynował się aktorstwem i sztukami plastycznymi. W 2011 roku rozpoczął przygodę z ruchem – najpierw taniec irlandzki, następnie współczesny. Współpracował m.in. z Kayą Kołodziejczyk (Harnasie pod Wielką Krokwią), Rafałem Urbackim (Jaram Się, Gatunki chronione), Janem Peszkiem (Gdzie jest Paweł? Czyli chcemy spokoju!), Michałem Piotrowskim (Dzikość Serca). Występuje także w Teatrze Śląskim w Katowicach (Himalaje, reż. Robert Talarczyk, chor. Kaya Kołodziejczyk) czy Teatrze Nowym Proxima w Krakowie (Świństwo, reż. Błażej Peszek). Wykształcenie plastyczne nabyte w szkole średniej obudziło w nim późniejszą fascynację światłem w teatrze, które zaowocowało współpracą jako reżysera światła m.in. z Kayą Kołodziejczyk (Ocieram), Pawłem Urbanowiczem (Meditations), Wojciechem Markiem Kozakiem (Multitude). Współpracował z Pawłem Murlikiem jako asystent reżysera światła (Gdzie jest Paweł? Czyli chcemy spokoju!, Black is the color). Rezydent MAAT Festival 2018 z autorskim solo Don Lis, do którego inspiracją było życie i wychowanie na gospodarce rolnej. W swoim dyplomie tanecznym (.Pluto chapter 2nd Trip to Hell) jest choreografem, tancerzem i twórcą reżyserii światła. Dyplom ten jest częścią spektaklu Don Lis, który w roku 2020 zdobył statuetkę Strzała Północy na festiwalu debiutów w monodramie w Koszalinie. Można go zobaczyć w teledyskach Królowa Łez Agnieszki Chylińskiej, Sam na sam Paraliżu Band, The game i Answers Neeny czy ILUZJA Kacpra x Gibbsa.
Prowadząca:
dr Magdalena Hasiuk pracuje w Instytucie Sztuki PAN w Warszawie. Absolwentka Uniwersytetu Łódzkiego, gdzie uzyskała tytuł doktora nauk humanistycznych na podstawie rozprawy Dramat w laboratorium teatralnym Ariane Mnouchkine (promotor: prof. nadzw. dr hab. Kazimierz Kowalewicz). Zainteresowania badawcze koncentruje wokół teorii i praktyki teatru XX wieku, przede wszystkim zagadnień dotyczących laboratoriów teatralnych oraz społecznego oddziaływania sztuki teatru. W latach 2015–16 współkuratorka (wspólnie z prof. Janą Pilatovą z DAMU, Justyną Sobczyk i Anną Zubrzycki) międzynarodowego projektu Więcej niż teatr poświęconego pełnoprawnej sztuce osób z niepełnosprawnościami realizowanego w Instytucie im. Jerzego Grotowskiego w ramach Wrocław 2016 – Europejska Stolica Kultury. Obecnie wraz z zespołem prowadzi badania poświęcone Teatrowi Węgajty w ramach grantu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki. Autorka książek: „Okrutnie dziwna strona” świata. Wokół teatru więziennego (2015) oraz Teatr Słońca. Od rewolucji na kozłach do odysei uchodźców (2016). Współredaktorka tomów: Kręgi i płomienie. Szkice o teatrze i socjologii (2017) oraz Gangliony pękają mi od niewyrażalnych myśli (2019). Tłumaczka książki Jacques’a Lecoqa Ciało poetyckie (2011). Autorka artykułów naukowych, szkiców krytycznych i recenzji publikowanych w tomach zbiorowych oraz periodykach polskich i zagranicznych. W 2001 roku za działalność krytyczną otrzymała nagrodę Złotego Pióra im. Jerzego Katarasińskiego.
O projekcie:
OKNO to projekt edukacji przez praktykę – od ponad dwudziestu lat organizatorzy spotykają w nim ze sobą doświadczonych, ważnych dla nich twórców oraz młodych ludzi, dla których teatr staje się ważną częścią życia: założycieli niezależnych grup, animatorów nieformalnej kultury, artystycznych autsajderów, a także wszystkie osoby zainteresowane samokształceniem poprzez teatr.
W tym roku łącznikiem tematycznym kolejnych odsłon OKNA jest „Ciało w ruchu”. Skupienie tej edycji na najbliżej dostępnej nam materialności: ciele, tańcu, ruchu, improwizacji, somatyce, nieuchronnie prowadzi nas do pytań o bliskość, dotyk, cielesność, seksualność, bycie ze sobą, z własnym ciałem i w relacji do innych ciał, środowisk, krajobrazów, przestrzeni. Czym jest to ja-ciało, gdy zostaję z nim sam na sam? Gdzie jest granica pomiędzy nim a tym, co wokół: środowiskiem, przestrzenią, architekturą? Jakiego rodzaju bliskość możemy wytworzyć w sytuacji polityczno-zdrowotnych ograniczeń fizycznego dystansu? Do jakiego tańca zaprasza nas współczesna przestrzeń?
Od sierpnia do grudnia 2020 roku organizatorzy zaplanowali cztery SPOTKANIA poświęcone różnym kierunkom, obszarom i metodom eksplorowanym obecnie w obszarze szeroko rozumianego teatru tańca. Do współpracy zaprosili wybitnych pedagogów, choreografów, tancerzy i performerów – praktyków, którzy na co dzień pracują według badanych przez siebie systemów, zarówno z zawodowymi tancerzami, jak również z osobami traktującymi ruch i taniec jako drogę samorozwoju.
Gośćmi I SPOTKANIA, które odbywało się pod hasłem: „Ciało w przestrzeni/Środowisko ciał” byli Sherwood Chen i Sigal Zouk. Gośćmi II SPOTKANIA „Ciało Wewnętrzne/Uważna Improwizacja” – Idan Yoav i Katarzyna Sitarz. SPOTKANIE III „Cielesność wyobrażeń/Realność snów” – było zbudowane przez Annę Nowicką. Ostatnie w tym roku SPOTKANIE IV, dedykowane Rafałowi Urbackiemu, odnosić się będzie do „Alternatywnej motoryki”. Wokół tego pojęcia spotkamy się z Jaśminą Wójcik, Igorem Stokfiszewskim, Tatianą Cholewą, Radosławem Lisem oraz Magdaleną Hasiuk.
Projekt OKNO – ZBLIŻENIA 2020 dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych.
