Robert Bondara, fot. Ewa Krasucka
W zeszłym tygodniu obchodziliśmy Międzynarodowy Dzień Tańca. Jednak wiele instytucji, w tym Instytut Muzyki i Tańca, przedłuża obchody tego szczególnego dla nas święta poza 29 kwietnia. Co roku tego dnia, we współpracy z International Theatre Institute (ITI), publikujemy światowe orędzie przygotowywane przez artystów tańca pochodzących z różnych krajów. W tym roku na prośbę Fundacji na Rzecz Sztuki Tańca takie orędzie specjalnie dla polskiego środowiska tańca napisał także Polak, choreograf Robert Bondara. Bardzo serdecznie zachęcamy Was do lektury jego poruszającego tekstu, w którym artysta odnosi się do obecnej sytuacji naszego grona:
Taniec w nowych czasach
Opustoszałe ulice, wyludnione miasta, powszechna izolacja społeczna – to krajobraz, który wpisał się w naszą codzienność, jakże niewyobrażalną i daleką od normalności, do której tak bardzo przywykliśmy. Ta zamarła w bezruchu rzeczywistość stała się ponurym pejzażem, na tle którego przychodzi nam dziś celebrować Międzynarodowy Dzień Tańca.
Stoimy w obliczu bezprecedensowej sytuacji. Choć wojny, epidemie i kataklizmy bez ustanku doświadczają ludzkość, to od czasów tragicznej II wojny światowej nie zdarzyło się nic, co swym globalnym zasięgiem i przemożnym wpływem na życie ludzi można by było porównać do obecnego stanu rzeczy. W jednej chwili wszelkie obszary, w których taniec manifestował swoją obecność, zamarły. Plany, ambicje i nieposkromiona pasja tak wielu zostały zamknięte w czterech ścianach i poddane kwarantannie.
Izolacja stała się naszym społecznym obowiązkiem i uwięziła tancerzy w domach. Są oni szczególnie świadomi wielkiej wartości, jaką skrywa czas, którego upływ teraz odliczają z niepokojem. Wiedzą bowiem, że w dziedzinie, której się poświęcili, płynie on ze zdwojoną szybkością, a taneczne kariery rozpalają się jasnym blaskiem, by po chwili zgasnąć i przeminąć. Każdy dzień oddala potencjalne możliwości, kolejne szanse, wyczekiwane wyzwania, których – w przeciwieństwie do strat ekonomicznych – nie sposób nawet wymiernie wycenić.
Obecna sytuacja jak w soczewce skupia wspólnotowy i społeczny aspekt tańca. Uzmysławia, jak silnie praktykowanie tańca związane jest z osobistym kontaktem i interakcją z drugim człowiekiem. W swej artystycznej formie w pełni urzeczywistnia się tylko w bezpośredniej relacji z widzem. Powstała pustka wypełnia się teraz niezliczoną ilością inicjatyw i wydarzeń oferowanych za pośrednictwem internetu, stających się namiastką wspólnotowości i odpowiedzią na potrzebę obcowania ze sztuką tańca. I choć trudno nam w pełni zrekompensować powstałą próżnię, na swój sposób może to pomóc znieść ten trudny czas.
To, co pozostało niezmienne, to przywilej indywidualnego doświadczania tańca i w tej mierze nawet ograniczenie przestrzeni nie musi stanowić przeszkody. Nie możemy zapominać, że taniec ma uzdrawiające właściwości, a jego terapeutyczne walory są cenione nie od dziś. Może dać niepowtarzalne poczucie bycia w chwili, uwolnić od kłębiących się wewnątrz nas emocji, wspierając zachowanie równowagi emocjonalnej, czy po prostu dostarczać przyjemności i rozrywki. Potężna dawka endorfin, jaką może nam dać taniec, skutecznie podniesie na duchu, uwalniając od stresu i narastającej frustracji.
Jesteśmy dziś świadkami wydarzeń, które na naszych oczach stają się punktem zwrotnym w historii. Wszystko wskazuje na to, że rzeczywistość nie będzie już taka sama, a dotychczas utarte porządki siłą rzeczy ulegną przewartościowaniu. Trudno chyba ująć to celniej niż Olga Tokarczuk, która napisała, że na naszych oczach rozwiewa się jak dym paradygmat cywilizacyjny, który nas kształtował przez ostatnie dwieście lat: że jesteśmy panami stworzenia, możemy wszystko i świat należy do nas. Nadchodzą nowe czasy.
Obecna sytuacja stawia nas przed nowymi wyzwaniami i zmusza – czy tego chcemy czy nie – do refleksji i zdefiniowania znaczenia tańca na nowo. Jak bowiem sprawić, by taniec, w świetle ostatnich dramatycznych wydarzeń i poświęcenia tych wszystkich, którzy zmagają się z pandemią i pracują w koniecznych dla naszej codziennej egzystencji obszarach, nie został zmarginalizowany? Jakie podjąć kroki w nowej rzeczywistości, które dałyby nadzieję na odrodzenie się tej ulotnej, często niedocenianej dziedziny sztuki? Roderyk Lange, antropolog tańca słusznie zauważał, że treści tańca nie da się opisać słowami i jest ona poznawalna intuicyjnie, co stanowi o jego przystępności i uniwersalności. Wszak ruch – zasadniczy składnik tańca materializujący się w ludzkim ciele – jest naszym drugim językiem. Jak jednak mówić o nim celnie, wykraczając poza myślowe przyzwyczajenia i dobrze znane schematy? Jak sugestywnie mówić o ruchu, który może nas uwznioślić i przybliżyć poznanie istoty człowieczeństwa?
Nowe czasy niosą ze sobą niepokój. Tylko nasza mądrość, wytrwałość, poczucie wspólnoty i solidarności może go przekuć w siłę odradzającą sztukę tańca. Pomimo ponurego krajobrazu, jaki nas otacza, z tą właśnie nadzieją w sercach świętujmy Międzynarodowy Dzień Tańca. Zostańmy w domu i… tańczmy!
Robert Bondara
10.04.2020
***
Co roku świat sztuki tańca 29 kwietnia (od 1982 roku) obchodzi swoje święto: Międzynarodowy Dzień Tańca. Stowarzyszenie Międzynarodowego Instytutu Teatralnego zwraca się do różnych artystów z dziedziny tańca z prośbą o napisanie okazjonalnego Orędzia. Nigdy jeszcze nie poproszono o to polskiego artysty.
Fundacja na Rzecz Sztuki Tańca postanowiła wypełnić tę lukę i zainicjowała pisanie Orędzia przez polskich artystów. Już od czterech lat do napisania polskiego Orędzia zapraszani są przez Fundację czołowi artyści tej dziedziny sztuki. Orędzie jest odczytywane przy różnych uroczystościach organizowanych w dniu święta tańca oraz publikowane na stronach internetowych instytucji artystycznych w Polsce. O napisanie tegorocznego Orędzia Fundacja zwróciła się do polskiego choreografa pana Roberta Bondary.
Fundacja już od pięciu lat organizuje w tym dniu spotkania pod rzeźbą W hołdzie polskim artystom baletu posadowioną przy Teatrze Wielkim-Operze Narodowej przez Fundację w 2016 roku, a w dniu święta w Instytucie Teatralnym organizowane są spotkania ze sztuką tańca.
