Fot. Bartosz Kruk.
Nakładem dwóch krakowskich wydawnictw ukazały się dwa tomy zbiorowe poświęcone sztukom performatywnym. Pierwsza z nich, Performans, performatywność, performer. Próby definicji i analizy krytyczne (Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2013) jest pokłosiem konferencji naukowej zorganizowanej w kwietniu 2012 roku przez Katedrę Performatyki i Instytut im. Jerzego Grotowskiego zatytułowanej Performer – dawny czy nowy paradygmat twórcy?. Tytuł książki tylko w części nawiązuje do tematu wywoławczego Konferencji, co redaktorki publikacji – Ewa Bal i Wanda Świątkowska – wyjaśniają we wstępie. Książka podzielona jest na dwie części – pierwsza obejmuje Próby definicji, natomiast druga – Analizy krytyczne, które z kolei podporządkowane są analizom poszczególnych realizacji i rozumienia takich pojęć, jak Performans, Performatywność i Performer. W dziale Performatywność opublikowano tekst prof. Małgorzaty Leyko Rudolf Laban: kryształ, roślina, zwierzę, w którym autorka ujmuje działalność wybitnego tancerza i choreografa w kontekście XX-wiecznych ruchów reformy życia.
W sekcji Performer opublikowane zostało kilka artykułów analizujących performatywne działania twórców w kontekście praktyki i teorii tańca. Karolina Wycisk i Katarzyna Lemańska opisują model pozainstytucjonalnej pracy zespołu Harakiri Farmers (Harakiri Farmers – nowy wizerunek artysty performera w teatrze tańca), a Jadwiga Majewska opisując działania artystyczne Mikołaja Mikołajczyka i Leszka Bzdyla pokazuje, w jakim stopniu system tańca klasycznego i współczesnego może być traktowany jako siła opresyjna, a cielesność tancerzy demontować reguły dramatycznego przedstawienia przeniesione z teatru na grunt tańca (Tancerz jako postać i performer).
Natomiast Julia Hoczyk w artykule Tancerz butō jako performer, ciało jako spektakl. Kilka uwag o obecności tancerza i percepcji ciała w butō analizuje działania performerów tego gatunku, ukazując, że za każdym razem mierzą się oni ze scenariuszami zachowań i wizualnymi reprezentacjami ciała, które przynosi ze sobą publiczność.
Monografia Zwrot performatywny w estetyce pod redakcją Lilianny Bieszczad powstała w nawiązaniu do kolejnej, organizowanej przez Zakład Estetyki IF UJ, Ogólnopolskiej Konferencji Estetycznej zatytułowanej Estetyka sztuk performatywnych, która się odbyła w Krakowie-Przegorzałach w maju 2012 roku. Tym razem myślą przewodnią spotkania było szeroko rozumiane pojęcie performance i wpływ tej atrakcyjnej badawczo kategorii na refleksję estetyczną. W publikacji pokonferencyjnej oprócz ogólnej sekcji Performatyka i performatywność , w której znaleźć można teksty Jacka Wachowskiego, Grzegorza Sztabińskiego, Artura Tajbera i Wioletty Kazimierskiej-Jerzyk, opublikowano także artykuł Zbigniewa Mańkowskiego Performatywność cielesna. Cielesność performatywna (Ciało w kulturze współczesnej). Interesujące rozważania można znaleźć także w dziale Sztuka performance (autorzy: Tomasz Załuski, Kamil Wnuk, Dorota Koczanowicz, Agnieszka Gralińska-Taborek i Katarzyna Burzyńska).
W publikacji osobny dział poświęcono tańcowi W tej sekcji Julia Hoczyk pisze o wybranych polskich spektaklach tańca współczesnego w kontekście performatywności ciała (Performuj albo… tańcz.. O performatywności ciała w tańcu współczesnym), a Wiesna Mond-Kozłowska o spektaklu Piny Bausch Bandoneon (Bandoneon Piny Bausch – performans jako współczesna replika antycznej chorei). Dwa pozostałe teksty poświęcone zostały szerszej działań tanecznych w kontekście performatyki performatywności (Lilianna Bieszczad, Performatyka a problem somatycznego zaangażowania w tańcu oraz Magdalena Zamorska, Performatywność procesu twórczego i jego neurobiologiczne podstawy).
Więcej:
Performans, performatywność, performer, Próby definicji i analizy krytyczne, red. Ewa Bal, Wanda Świątkowska, WUJ 2013.
Zwrot performatywny w estetyce, red. Lilianna Bieszczad, Wydawnictwo Libron, 2013
Opracowana na podstawie materiałów wydawnictw i redaktorskich wstępów.
