Warszawa: „Jo ha kyū. Śpiew, taniec, rytm w teatrze nō” – wieczór w Teatrze Wielkim

Jo ha kyū jest zasadą kompozycyjną przenikającą wszelkie elementy japońskiego, tradycyjnego widowiska nō, dzielącą dramat, gesty aktorów oraz strukturę muzyczną spektaklu na trzy części. Część jo to początek sztuki, ha – jej rozwinięcie, w którym bohaterowie snują swe opowieści a kyū oznacza finał, w którym następuje rozwiązanie wątków dramatycznych. Dramat rozwija się w wolnym tempie na początku, przyspiesza w części środkowej, by w finale osiągnąć apogeum ekspresji.

Na prezentacje teatru nō w wykonaniu japońskich i polskich artystów zaprasza w piątek 26 maja o godz. 17.30 Teatr Wielki – Opera Narodowa (przestrzeń Muzeum Teatralnego). W programie spektaklu znajdą się fragmenty dramatów Hagoromo (Szata z piór) oraz Sumidagawa (Rzeka Sumida), taniec jo no mai wykonany w konwencji ashirai oraz fragment sztuki Tenko (Niebiański bęben)w konwencji recitalu itchō oraz wystąpienia artystów poświęcone kompozycji dramatu nō.

Wystąpią:

Shimizu Kanji, aktor shite, szkoła Kanze, Teatr Tessenkai (Tokio)

Toriyama Naoya, muzyk hayashikata, grający na bębnie kotsuzumi,

szkoła Kanze Kotsuzumi  (Tokio)

oraz: Jadwiga Rodowicz-Czechowska, Jakub Karpoluk, Yoko Fujii Karpoluk, Ryokurankai Polska Grupa Nō

Producenci: Jakub Karpoluk i Yoko Fujii Karpoluk

Czas spektaklu: ok. 90 minut bez przerwy, po części głównej dla chętnych ok. 30 min. na pytania, rozmowy oraz krótkie warsztaty gry na bębnie kotsuzumi.

Wstęp za symboliczną złotówkę.

Informacje: Muzeum Teatralne, tel. 22 69 20 21, www.teatrwielki.pl

Biogramy artystów

Kanji Shimizu –aktor shite, reprezentujący szkołę Kanze, urodził się w 1953 roku, uczeń mistrzów Kanze Hisao, Kanze Tetsunojō VIII (noszącego tytuł Ningen Kokuhō – Żywego Skarbu Kultury) i Kanze Tetsunojō IX. Członek tokijskiego Teatru Tessenkai, założyciel, wraz z Takao Nishimurą, zespołu teatru nō Hibiki no Kai. Grał główne role w wielu klasycznych dramatach nō, doprowadził do przywrócenia na sceny zapomnianego dramatu Suwa (Chram Suwa), kreował główne role w sztukach shinsaku nō (nowych dramatch nō) autorstwa Tomio Tady: Isseki Sennin (Mędrzec), Nagasaki no Seibo (Matka Boska z Nagasaki) oraz Okinawa Zangetsuki (Księżyc nad Okinawą). Współpracował z artystami reprezentującymi różne rodzaje teatralne, wykłada w Tokijskim Uniwersytecie Sztuk Pięknych oraz Uniwersytecie Sztuk Pięknych Okinawy. Wielokrotnie występował poza granicami Japonii, także w Polsce, nosi tytuł Zasłużonego dla Ochrony Bezcennego Niematerialnego Dziedzictwa Kulturalnego Japonii.

Naoya Toriyama – muzyk (hauashikata) grający na małym bębnie ręcznym kotsuzumi, reprezentujący szkołę Kanze Kotsuzumi. Urodził się w 1971 roku, uczeń mistrzów Kanze Toyosumiego i Kanze Shinkurō, grał w wielu klasycznych dramatach nō, poza granicami Japonii, występował w Chinach, Wielkiej Brytanii, Australii, Singapurze, Włoszech i Polsce. Współpracował z publiczną stacją telewizyjną NHK, skomponował muzykę do nowej sztuki nō p.t. Kurenai tennyo (Czerwony anioł) oraz do pełnometrażowego filmu Hisshi ken torisashi (Desperackie pchnięcie) w reż. Hideyuki Hirayamy.

Teatr nō – (能 – jap. umiejętność, talent, sztuka) to jeden z trzech (obok bunraku i kabuki) japońskich teatrów klasycznych. Jest to teatr poetycki i muzyczny. Klasyczna forma nō, powstała na przełomie XIV i XV wieku, za życia Zeamiego (1363-1443) – aktora, dramaturga i teoretyka, protoplasty szkoły Kanze, który odegrał kluczową rolę w procesie kształtowania się gatunku. Po wielu przemianach widowisko jest nadal uprawiane w Japonii i cieszy się popularnością. Oś dramatów nō stanowi przemiana głównego bohatera, granego przez aktora określanego mianem shite (działającego). Na scenie towarzyszy mu drugi aktor – waki. W przedstawieniu biorą udział także muzycy (grający na bębnach ōtsuzumi, kotsuzumi, taiko i flecie nōkan) oraz chór (złożonego z aktorów głównych shite). Podstawami warsztatu aktorskiego są: taniec, śpiew, melodeklamacja oraz ekspresja maski, ruch sceniczny jest ściśle skonwencjonalizowany i opiera się na zachowaniu, przez aktora, postawy wyjściowej kamae oraz specyficznego sposobu poruszania się – hakobi. W Polsce nō zaprezentowano po raz pierwszy w roku 1980 i jest on dziś najpopularniejszą formą klasycznego teatru japońskiego w naszym kraju. Regularne i częste pokazy nō, przekłady na język polski zarówno sztuk, jak i pism teoretycznych, a także warsztaty mistrzów zapewniły mu liczne grono sympatyków. W 2001 roku teatr nō został proklamowany jako Arcydzieło Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości (wpisany na listę UNESCO). W 2011 roku, w Warszawie oraz w Tokio, Teatr Tessenkai, pod wodzą Kanze Tetsunojō IX, wystawił polski dramat nō autorstwa Jadwigi Rodowicz-Czechowskiej zatytułowany Chōritsushi (Stroiciel fortepianu) traktujący o duchowym wymiarze egzystencji Fryderyka Chopina. W roku 2016, we Wrocławiu podczas Olimpiady Teatralnej i w Tokio, w Narodowym Teatrze Nō, miał swoją premierę nowy dramat polskiej autorki zatytułowany Chinkon. (Ukojenie dusz). Przedstawienie to, łączące w całość historyczne wątki polskie oraz japońskie, skonstruowano wokół doświadczenia katastrof, którym może ulec człowiek w czasie swojego życia.

Na scenie Teatru Wielkiego – Opery Narodowej wystawiano spektakle operowe oparte o klasyczne dramaty nō, w 2006 roku, było to przedstawienie Curlew River Benjamina Brittena (Cykl Tearytoria), które jest adaptacją dramatu Sumidagawa (Rzeka Sumida) Motomasy Kanze i którego fragment zostanie przywołany na scenę 26 maja oraz w kwietniu 2017 r. wystawiono operę Matsukaze Toshio Hosokawy będącą adaptacją dramatu Matsukaze (Wiatr w sosnach) Zeamiego.

Opracował: dr Jakub Karpoluk