Fot. Milena Jesenska.
Tegoroczna edycja Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Tańca i Performansu Ciało/Umysł zaplanowana jest w dniach 30 września-5 października (Teatr Studio i Hala Gwardii) i przebiegać będzie pod hasłem „Zorientuj się!”, będącym zarazem błyskotliwą grą słów. Jak zawsze impreza pozwala bowiem na poznanie najnowszych nurtów w obszarze szeroko rozumianej sztuki tańca, ale w tym roku zyskuje dodatkowy faktor – ukierunkowanie na Bliski Wschód, a więc – w myśl dawnego, lecz ciągle aktualnego czytania kultury – Orient właśnie. Jak podczas konferencji prasowej podkreślała dyrektor artystyczna festiwalu, Edyta Kozak, siedemnasta edycja Festiwalu Ciało/Umysł zainspirowana jest także silnym społeczno-kulturowym ruchem we współczesnym świecie – ruchem poszukiwania własnych korzeni, sięgania w głąb kultur narodowych. Spotyka się to ze zjawiskiem szumu informacyjnego, swoistego przesytu, budzącego brak zaufania do wiadomości, które do nas docierają. W tym roku Festiwal ma więc także pomóc nam oswoić ten konglomerat wielości i wieloznaczności, odpowiedzieć na kilka pytań. Festiwalowe spektakle i wydarzenia towarzyszące ogniskować się będą wokół czterech głównych zagadnień: konfliktu, męskości, tożsamości i wygania. W ramach danego przedstawienia będą się one jednak migotliwie ze sobą przenikać, ukazując wielopłaszczyznowość podejmowanej problematyki. Największą reprezentację na festiwalu zyskają twórcy z obszaru basenu Morza Śródziemnego. Wśród nich szczególną pozycję zajmuje Omar Rajeh z Libanu, będący człowiekiem-instytucją: tancerzem, choreografem i reżyserem, założycielem Teatru Tańca Maqamat w Bejrucie i BIPOD-u, międzynarodowego festiwalu tańca (oba w Bejrucie), ale także bliskowschodniego networku Masahat Dance, mającego na celu wspieranie i rozwój arabskich artystów (obszar działania rozciąga się od Libanu, poprzez Syrię i Jordanię, aż po Palestynę). W jego spektaklach dominuje ekspresja cielesna, często pojawiają się w nich grający na żywo muzycy. Formułę jego prac porównuje się do zachodniego teatru tańca, ale – jak podkreślała Edyta Kozak – jest to niewystarczające, ponieważ nie bierze pod uwagę także uwarunkowań pracy artystów, żyjących w stałym poczuciu zagrożenia. Impulsem do stworzenia spektaklu #minaret (2 października godz.20.30) stało się zburzenie Wielkiego Meczetu w Aleppo. Artysta podejmuje w nim refleksję na temat własnej kultury, stawiając pytanie o współczesne światowe konflikty, ale też proponuje rodzaj artystycznego buntu.
Okazją do poznania młodych twórców z tego obszaru będzie zaś wieczór artystów arabskich (1 października godz. 18.00). Choć wybór ten nie jest reprezentatywny, dyrektor festiwalu chodziło o to, aby pokazać, co tworzą artyści pracujący i żyjący w danym kraju, nie-migranci (choć i od tej zasady będzie wyjątek – Hamdi Dridi choć pochodzi Tunezji, na co dzień pracuje we Francji). Najbardziej interesująca była tu kwestia, w jaki sposób odnoszą się do swoich problemów, a także do dialogu między Wschodem a Zachodem. Yara Boutsany z Libanu w ēvolvō przygląda się temu, jak ciało i umysł radzą sobie w sytuacji stałej zmiany, w obliczu nieustannie napływających nowości. Hamdi Dridi w swoim I Listen (You) See zestawia ciało tancerza z ciałem robotnika, poszukując zarazem tego, co je od siebie odróżnia, a czym staje się dla niego poetycki wymiar ciała tancerza. Bassam Abou Diab z Libanu przygląda się temu, jak ciało zachowuje się w sytuacji zagrożenia i wojny, jakie przyjmuje pozycje, jak reaguje. Towarzyszą temu rytmiczne dźwięki bębna.
Osobno zostanie zaprezentowany spektakl Face à la mer, por que les larmesdeviennent des éclats de rire (5 października godz. 20.30), którego tytuł w wolnym tłumaczeniu oznacza „stając twarzą twarz z morzem, aby łzy zamienić w śmiech”. Jego twórca, Radhouane El Meddeb, reprezentuje podwójną tożsamość, francusko-tunezyjską. Co ciekawe, w Tunezji był aktorem teatralnym, a po przyjeździe do Francji pozostał nim jeszcze przez jakiś czas, by następnie zwrócić się ku tańcowi. Stało się to dzięki spotkaniu z Lisą Nelson, wybitną improwizatorką. Przedstawienie, które zobaczymy w Warszawie jest, jak określiła to Edyta Kozak, swoistym powrotem syna marnotrawnego – pierwszym od dwudziestu lat dziełem, które El Meddeb zrealizował z tunezyjskimi artystami. Nic więc dziwnego, że wyraża się w nim tęsknota za krajem. Jest to spektakl o ludziach, którzy znikają – za pracą, za lepszym życiem. W przedstawieniu tancerze jednak proponują bezruch, prowadzący do radykalnego rozpoznania – stoją i patrzą, zdając się niemo pytać, czy jesteśmy na właściwym miejscu? Towarzyszy im muzyka na żywo. Warto podsumować, że wszystkie prezentowane na festiwalu spektakle arabskie łączy właśnie taki rodzaj istnienia muzyki oraz wieloobsadowość.
Podczas festiwalu będzie również można obejrzeć spektakl Sons of Sissy Simona Mayera z Austrii (3 października godz. 20.30), z pierwszego wykształcenia muzyka, którego spektakl zapowiadała podczas konferencji prasowej Natalia Wawrzewska z Austriackiego Forum Kultury. Twórca podejmuje w nim temat tańców ludowych, które – podobnie jak cały lokalny folklor – są niezwykle popularne w jego kraju, uczestniczy się w nich na co dzień (w Polsce stajemy się świadkami powolnego odradzania się kultury ludowej, tam jest ona żywa właściwie od zawsze i jako taka stale podtrzymywana). Dla rodzimych widzów stwarza to więc poczucie uczestnictwa w rytuale i możliwość wglądu w siebie, co być może udzieli się także polskiej publiczności. Główną oś tematyczną spektaklu stanowi kwestia definiowania męskości. Dochodzi tu do redefinicji tańców typowo męskich – w spektaklu mężczyźni współistnieją ze sobą, be pretekstu wojny i agresji, a wręcz przeciwnie, dając wyraz czułości i bliskości. Tutaj, podobnie jak w spektaklach twórców arabskich, ważną rolę pełni muzyka na żywo. Tancerze są tu bowiem zarazem muzykami, grającymi m.in. na skrzypcach, kontrabasie i dzwonkach alpejskich, ale także wykorzystującymiakustyczne możliwości swoich ciał, jak jodłowanie (jako dźwięk radości), klaskanie, uderzanie o uda i pośladki – swoje oraz tych, z którymi się tańczy.
Od początku istnienia festiwalu (organizowanego przez Stowarzyszenie Tancerzy Niezależnych), a następnie w działalności Fundacji Ciało/Umysł, obchodzącej w tym roku dziesięciolecie istnienia, ważnym obszarem działalności było wspieranie powstania nowych polskich produkcji. Również w tym roku na festiwalu odbędą się dwie premiery – Sorry Anity Wach (4-5 października godz.18.00) oraz Manfred Macx Tomasza Bazana (2-3 października godz.19.00). Anitę Wach, jedną z najlepszych polskich tancerek i choreografek, można było oglądać na festiwalu wielokrotnie, ale zawsze w kolektywach. Tym razem pokaże swoją autorską pracę, do której zaprosiła Grega Zorka ze słoweńskiego kolektywu Via Negativa, z którym od wielu lat współpracuje. Spektakl czerpie z myśli Michela Servesa o tym, że komunikacja zawsze jest pasożytnicza, a każda relacja wiąże się z zakłóceniem. Czas trwania zaplanowano na dwie godziny, ale, jak zaznaczała Edyta Kozak, nikt nie wie, jak rzeczywiście będzie, ponieważ duet ten opiera się na tym, co do jego wykonawców i współtwórców przychodzi w danym momencie.
Tomasz Bazan tym razem zaprosił do współpracy Patryka Rybarskiego, mistrza tańca na rurze (pole dance). Jego ciało według choreografa przypomina maszynę, co dobrze współgra z tytułową postacią Manfreda Macxa z futurystycznej powieścią Accelerando Charlesa Strossa. Twórca przygląda się tu możliwościom wyjścia poza własne ciało i świadomość. Według Bazana jesteśmy w ciekawym momencie, gdy kończymy swoją ewolucję jako istoty biologiczne. Choreograf przygląda się więc ciału, które odchodzi, postrzegając ludzi jako odpryski ewolucji. Za pomocą ciała Patryka chce przetestować to nowe, nieznane jeszcze ciało.
Bardzo interesująco prezentuje się także program wydarzeń towarzyszących – po większości spektakli zaplanowano spotkania z artystami, odbędzie się też panel dyskusyjny o tańcu arabskim z udziałem festiwalowych twórców (prowadzenie: dr Patrycja Sasnal). Ponadto w programie program filmowy cyklu State-theatre, poświęconego miastom rozumianym jako sceny i architekturze. Zobaczymy filmyberlińskich artystów ukazujące Berlin, Bejrut i Teheran (projekcje 1 i 5 października). Szczególną oprawę będzie miało otwarcie festiwalu, które odbędzie się w Hali Gwardii – w formule tanecznej walki zmierzą się ze sobą artyści reprezentujący różne style tańca (w tym – uczestnik wybrany podczas poprzedzających walkę warsztatów). Całość nawiązywać będzie do kultury ulicznej, z założenia inkluzywnej i otwartej na widzów, dlatego jurorami będą osoby wybrane spośród publiczności. Podczas festiwalu realizowany będzie również projekt Zorientuj się! Porozmawiaj/ Napisz!. We współpracy z Centrum Sztuki Tańca w Warszawie uczestnicy/-czki warsztatów krytyki tańca z Hanną Raszewską-Kursą i chętni widzowie będą spotykać się, by w kameralnym gronie porozmawiać o spektaklach. Będą również mogli napisać tekst o festiwalu, który weźmie udział w konkursie i zostanie przeznaczony do publikacji.
Program międzynarodowy:
1 października
Wieczór młodych arabskich artystów
18.00 Hamdi Dridi (Tunezja/Francja): I listen, (you) see; Bassam Abou Diab (Liban): under the flesh
20.30 Yara Boustany (Liban), ēvolvō
2 października
20.30 Omar Rajeh (Liban) #minaret
3 października
20.30 Simon Mayer (Austria): Sons of Sissy
5 października
20.30 Radhouane El Meddeb (Tunezja, Francja): Face à la mer, pour que les larmes deviennent des éclats de rire
Premiery polskich artystów:
2-3 października
19.00 Tomasz Bazan (Polska): Manfred Macx
4-5 października
18.00 Anita Wach, Via Negativa (Polska/Słowenia): Sorry
Wydarzenia towarzyszące:
Festiwal rozpocznie taneczna walka w Hali Gwardii, nawiązująca do bokserskich treningów w tym miejscu oraz tanecznych breakdance’owych „bitew” między b-boyami. Pojedynkować się będzie siedmioro tancerzy uprawiających odmienne rodzaje współczesnego tańca oraz uczestnicy warsztatów, które tancerze poprowadzą dzień wcześniej.
Oprócz spektakli w programie: przegląd filmów berlińskich artystów, Daniela Köttera i Constanze Fischbeck, z cyklu State-theatre – o miastach, jako „scenach”: Bejrucie, Berlinie i Teheranie. Będzie panel dyskusyjny o współczesnej arabskiej scenie tanecznej oraz spotkania z występującymi na Festiwalu artystami.
W ramac festiwalu Fundacja Ciało/Umysł zaprasza do udziału w projekcie Zorientuj się! Porozmawiaj/ Napisz!. Projekt odbywa się w partnerstwie z Centrum Sztuki Tańca w Warszawie.
Na zakończenie Festiwalu zagra Wiktor Milczarek (Souvenir de Tanger).
Bilety:
Bilety do nabycia w kasie Teatru lub poprzez stronę internetową Teatru
Bilety w cenie 50-20 zł
Teatr Studio
PKiN, Pl. Defilad 1, Warszawa
Zorientuj się! Przyjdź na Ciało/Umysł.
***
Festiwal Ciało/Umysł
Dyrektor artystyczna: Edyta Kozak
Organizator: Fundacja Ciało/Umysł
Współorganizator: STUDIO teatrgaleria
Partnerzy: network apap – advancing performing arts project – program Unii Europejskiej „Kreatywna Europa”, Austriackie Forum Kultury w Warszawie, Dance On Tour, Instytut Francuski, Instytut Francuski w Polsce, Centrum Sztuki Tańca w Warszawie, Samo Centrum Wszechświata, Hala Gwardii
Patronat medialny: Chilli Zet, TVP Kultura, Didaskalia, Teatr, Aktivist, Notes na 6 tygodni, In Your Pocket, E-teatr.pl, Teatralia.com.pl, TaniecPOLSKA.pl
Festiwal Ciało/Umysł jest współfinansowany ze środków M. St. Warszawa oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Więcej informacji: http://2018.cialoumysl.pl/
