50-lecie Wydziału Tańca Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie – wywiad z dziekan dr hab. Klaudią Carlos-Machej prof. UMFC

W 2023 roku Wydział Tańca obchodzi jubileusz 50-lecia specjalności Pedagogika baletowa. Pół wieku to już porządny kawałek historii rozwoju kierunku, a wraz z nim, kolejnych pokoleń pedagogów i choreografów. Jakie były tego początki?

Pierwszym krokiem było powołanie Zaocznego Wyższego Studium Zawodowego Nauczycieli Tańca w dzisiejszym Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina, którego celem było kształcenie kadry pedagogicznej do szkół baletowych. Było to możliwe dzięki przychylności ówczesnych władz –prof. Tadeusza Maklakiewicza (wówczas prorektora) i dziekana Wydziału Wychowania Muzycznego prof. Antoniego Szalińskiego. Wielkie zasługi dla utworzenia specjalności ma Teresa Czajkowska, reprezentująca Centralny Ośrodek Pedagogiczny Szkolnictwa Artystycznego, wieloletni wizytator Centrum Edukacji Artystycznej oraz Barbara Kasprowicz –ówczesna kierowniczka artystyczna warszawskiej szkoły baletowej. Nadzór nad całością sprawował Kazimierz Milatti.  Pierwszym kierownikiem specjalności został Zbigniew Korycki, który zgromadził znakomitych specjalistów różnych dziedzin, a byli to między innymi – Danuta i Jarosław Piaseccy (taniec klasyczny), Maria Drabecka (taniec historyczny), Krystyna Rokitnicka (taniec ludowy), Irena Turska i Janina Pudełek (historia i estetyka tańca) oraz dr Krystyna Świderska  i dr hab. Gerwazy Świderski (anatomia, gimnastyka korekcyjna). Z czasem kadra wzmocniona została przez prof. dr hab. Zofię Konaszkiewicz (pedagogika, psychologia), prof. dr Mieczysławę Demską-Trębacz (historia sztuki, historia kultury, teoria muzyki),dr hab. Jagnę Dankowską (filozofia, estetyka) oraz Antoniego Platkowa (język francuski). Później wieloletnią kierowniczką specjalności była Małgorzata Kucharska-Nowak, a następnie Aleksandra Dziurosz. Z kolei w latach 2013-2019 ja osobiście sprawowałam tę funkcję. Od 2019 roku jestem dziekanem Wydziału Tańca, bowiem od tego momentu funkcjonujemy jako samodzielna jednostka organizacyjna. Kierowniczką Katedry Tańca z wieloletnim stażem była Ewa Wycichowska. Obecnie tę funkcję pełni  Beata Książkiewicz. Wydział Tańca kształci na trzech specjalnościach:  Taniec współczesny, Pedagogika baletowa i Choreografia. Jesteśmy kontynuatorami założeń i idei, które się zrodziły się na początku lat siedemdziesiątych, a które były udziałem pierwszych twórców specjalności.

Jakich absolwentów, zdobywających często kolejne naukowe tytuły i rozwijających tym samym swoją akademicką drogę zawodową, wypuścił Uniwersytet?

Nasi absolwenci pracują w Polsce i za granicą, są pedagogami, choreografami i tancerzami w uznanych zespołach baletowych,  tańca współczesnego,  pieśni i tańca oraz teatrach tańca. Kadra ogólnokształcących szkół baletowych w dużej mierze składa się z naszych absolwentów. Wychowankowie Wydziału zasilają zarówno profesjonalne środowisko taneczne, jak i rozwijają pasję do tańca w studenckich zespołach ludowych czy domach kultury. Co ważne, popularyzują sztukę tańca poprzez pracę w różnego rodzaju ośrodkach edukacyjnych jak i również w szkolnictwie powszechnym. Poza tym, w wielu miastach – i to nie w tak dużych ośrodkach jak Warszawa, Poznań, Kraków, Wrocław, ale też w mniejszych miejscowościach –  jest ogromna potrzeba dostępu do edukacji tanecznej i spektakli. W  mniejszych ośrodkach powstają szkoły taneczne, które popularyzują różne techniki i style tańca.

Z okazji Jubileuszu odbyła się uroczysta gala w Teatrze Wielkim Operze Narodowej, która była  momentem wielopokoleniowego spotkania. Jaki miała charakter i przebieg? Kto pojawił się na scenie, a kto na widowni?

W dniu 25 czerwca z okazji Jubileuszu spotkaliśmy się na Okólniku, w naszej uczelni, by powspominać lata studiów, sprawdzić co się zmieniło, co kto ma dziś do zaoferowania. Spotkanie było bardzo wzruszające. Obecni byli absolwenci wszystkich specjalności, także Podyplomowych Studiów Teorii Tańca.  W Teatrze Wielkim Operze Narodowej w koncercie jubileuszowym wystąpili absolwenci, studenci wydziału i zaproszeni goście. Podczas koncertu obecne były władze UMFC, przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Narodowego Instytutu Muzyki i Tańca, Centrum Edukacji Artystycznej, dyrektorzy ogólnokształcących szkół baletowych. Na widowni zasiedli twórcy specjalności, wykładowcy oraz zaproszeni goście – wybitni polscy artyści. Było to spotkanie wielopokoleniowe, które służyło wymianie myśli i doświadczeń oraz okazja do integracji ze środowiskiem uniwersyteckim. Zależało nam na udziale w koncercie studentów innych wydziałów UMFC. Jako Wydział Tańca jesteśmy częścią wielkiej społeczności akademickiej, a nasze dyscypliny się przenikają.  Cenimy sobie współpracę z kompozytorami, instrumentalistami, rytmikami, reżyserami dźwięku, wokalistami. Należy mieć na uwadze fakt, że lwia część literatury muzycznej dedykowana jest właśnie tańcowi i baletom, a przy tym, wiele dzieł powstało z myślą o konkretnych artystach. Spotkanie towarzyskie po koncercie było doskonałą okazją do wzajemnego i lepszego poznania się absolwentów.

A potem następuje trudność w konfrontacji, kiedy na sali spotykają się tancerz czy tancerka, para czy zespół, i nagle okazuje się, że ten nauczony do perfekcji utwór trzeba zagrać inaczej. Liczy się przede wszystkim to, by udał się cały spektakl, a więc niezbędne jest połączenie tych dwóch elementów – tańca i muzyki.

Na scenie powinna być symbioza ruchu i dźwięku, dlatego przywiązujemy wagę do wzajemnej współpracy między twórcami z różnych dziedzin. Często także muzycy w określonej kompozycji muszą dostosowywać się do kreowanej przez tancerza postaci. W bieżącym roku akademickim po raz pierwszy studia ukończyli studenci specjalności Taniec współczesny. Po raz pierwszy, w ramach praktyki scenicznej, w , powstał spektakl Antygona w choreografii Izadory Weiss. Brali w nim udział Chopin University Dance Company, w tym nasi studenci trzeciego roku.

Wydział Tańca stale się rozwija kształcąc kolejne pokolenia kadry szkoleniowej, która zapewne znajdzie pracę w szkołach baletowych, zespołach tanecznych czy we wszelkiego rodzaju projektach. Czy towarzyszą Pani plany na dalszy rozwój kierunku?

Uczelnia w ostatnich latach przeszła wielką metamorfozę. Rozwój UMFC, to także rozwój Wydziału Tańca. Od wielu lat w ramach realizacji praktyk współpracujemy ze wszystkimi szkołami baletowymi w Polsce. Jest to niezwykle istotne dla specjalności pedagogicznej, by studenci mieli możliwość pracy z dziećmi i realizowali z ich udziałem swoje prace dyplomowe. Z kolei dla studentów specjalności Taniec współczesny niezwykle ważna jest praktyka sceniczna – konfrontacja umiejętności i kompetencji artystycznych z publicznością. Służą temu liczne prezentacje starszych kolegów z koncertów dyplomowych w Teatrze Wielkim-Operze Narodowej czy w UMFC, Wieczorów tańca współczesnego, Międzynarodowego Dnia Tańca, Multimedialnej Majówki w UMFC. Po raz drugi nasi studenci wystąpili na Festiwalu Tańca Zawirowania. Właśnie zakończyły się Międzynarodowe Konfrontacje Baletowe w Kołobrzegu, w których, z doskonałym udziałem naszych studentów wystąpił zespół Chopin University Dance Company.

Widownia uczelni jest bardzo zróżnicowana: od dzieci przez młodzież i dorosłych, aż po seniorów, którzy z niezwykłym entuzjazmem przyjmują każdy występ taneczny. Nie jest tajemnicą, a wręcz jest to udowodnione naukowo, że nawet samodzielne codzienne tańczenie, chroni nas przed chorobami neurodegeneracyjnymi, m.in. Alzheimerem. Publiczność wychodzi z UMFC zafascynowana. Mamy nadzieję, że tym samym inspirujemy ją do korzystania z ogólnodostępnych zajęć tanecznych, które – poza zaspokojeniem estetycznym – dają radość, bo taniec to przecież radość.

Nasze dalsze plany mają także zasięg międzynarodowy. Trwają rozmowy na temat współpracy z Akademią Choreografii w Kazachstanie. W maju przeprowadziliśmy w Astanie warsztaty z  polskich tańców narodowych i tańca współczesnego, a w lipcu w Warszawie odbędzie się kurs metodyczny z udziałem pedagoga akademii poświęcony metodyce tańca klasycznego. W takich spotkaniach nasi polscy nauczyciele mają okazję doskonalenia się i podnoszenia kwalifikacji zawodowych.Od lat w tym zakresie współpracujemy z Centrum Edukacji Artystycznej. Warto zaznaczyć, że, pod względem infrastruktury, Akademia w Kazachstanie stanowi dla nas ogromną inspirację: składa się z trzech połączonych ze sobą budynków oraz teatru. Szkoła ma do dyspozycji 21 ogromnych sal baletowych, pełne zaplecze i opiekę fizjoterapeutyczną, salę gimnastyczną i basen. Dostępny jest też nowoczesny sprzęt do korzystania z technik wspomagających Pilates.

Cieszy nas fakt, że z propozycją współpracy wystąpił też Minzu University of China w Pekinie, który jest żywo zainteresowany wspólnymi projektami artystycznymi, wymianą studentów i wykładowców.

Kiedy powstał uczelniany zespół Chopin University Dance Company?

Zespół powstał w 2016 roku. Wcześniej trzon stanowiły studentki i absolwentki  specjalności Rytmika, dziś skład uzupełniony jest o studentów Wydziału Tańca. Robimy wszystko, by ich obecność była zaznaczona w wielu przestrzeniach –nie tylko w uczelni, ale także poza nią.  Nasza wizyta w Kazachstanie była  równieżzwiązana ze Świętem Konstytucji 3 maja, a nasz zespół,  na zaproszenie Ambasady RP, wziął udział w Dniach Polskich. W obecności korpusu dyplomatycznego, attaché wojskowych i bardzo wielu zaproszonych gości studenci zaprezentowali polskie tańce narodowe – krakowiaka z pierwszego polskiego baletu narodowego Wesele w Ojcowie i mazura z opery Halka.  Występ został entuzjastycznie przyjęty. Na miejscu spotkaliśmy się też z żyjącymi tam Polakami. Podczas wyjazdu nie zabrakło spotkań z artystami pochodzenia polskiego, którzy obecnie pracują w różnych zakątkach świata. Dobrze, że nasz folklor i rodzima tradycja są podtrzymywane poza granicami naszego kraju.

W rozmowach z tancerzami stającymi u progu końca swojej kariery scenicznej, pojawią się pytania o przekwalifikowanie zawodowe. Jak wygląda obecnie rekrutacja na Wydział Tańca i jak możemy zachęcić tancerzy do wyboru tego kierunku, który daje im możliwość kontynuacji kariery zawodowej oraz zdobycia drugiego zawodu ?

Od momentu powstania specjalności kandydaci na studia, tuż po szkole  baletowej, odczuwali potrzebę kształcenia i poszukiwania nowej drogi zawodowej. Szczególnie, że kariera tancerza jest niezwykle krótka, obarczona ryzykiem kontuzji i od lat brakiem zabezpieczenia emerytalnego.  Drugą grupę kandydatów stanowią tancerze, którzy są obecnie u schyłku kariery. To trafny wybór na przekwalifikowanie zawodowe, ponieważ nauczanie tańca wciąż pozwala pozostać w tej dziedzinie. Warto poszerzyć swoją wiedzę o umiejętności pedagogiczne czy choreograficzne, realizować się w profesji, która wcześniej była naszą wielką pasją, dawała satysfakcję i  spełnienie.

Specjalizacja taniec współczesny to najmłodsza specjalność Wydziału?

Tak, w tym roku odbył się pierwszy dyplom sceniczny tego kierunku. Na tę specjalność wykonawczą poszukujemy przede wszystkim pasjonatów tańca. Celem studiów jest przygotowanie studenta do realizowania działań artystycznych w zespołach zawodowych tańca współczesnego, teatrach tańca i wszelkiego rodzaju projektach. Absolwent studiów, po osiągnięciu zakładanych efektów kształcenia, uzyskuje tytuł zawodowy licencjata. Jest wyposażony w pełen zakres wiedzy i umiejętności w obszarze różnych technik tańca współczesnego takich jak modern i contemporary, a także innych technik, stylów i form, takich jak taniec klasyczny, taniec jazzowy, taniec nowoczesny, improwizacja i kontakt-improwizacja. Absolwent posiada wiedzę teoretyczną dotyczącą struktury ruchu, teorii tańca i jego przemian w kulturze.

Jest jeszcze jeden zawód, po drugiej stronie sceny. Wygodny teatralny fotel i notatnik.

Idealny model rozwoju kariery w przypadku krytyki teatralnej to szkoła baletowa, następnie studia humanistyczne i warsztat krytyczny.  Podyplomowe Studia Teorii Tańca są dobrym miejscem, by podjąć się pisania o tańcu. Przed nami 10. edycji studiów zainicjowanych przez Małgorzatę Kucharską-Nowak – wieloletnią kierowniczkę specjalności pedagogicznej, profesor Janinę Pudełek, profesora Roderyka Langego oraz Jagodę Ignaczak. Są to studia unikatowe, skierowane są do osób zainteresowanych tańcem, jego historią, ewolucją i miejscem na współczesnej scenie teatralnej. Studia kształcą przyszłych historyków, teoretyków i krytyków sztuki tańca, a także pogłębiają wiedzę praktyków zajmujących się różnymi dziedzinami tańca.

Dziękuję za rozmowę i życzę Wydziałowi Tańca dalszego rozwoju w kraju i za granicą.

Rozmawiała Dorota Mentrak.