(Re)kreacje Polskiego Baletu Narodowego – VII edycja „Kreacji”

Podczas VIII warsztatów choreograficznych Kreacje w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej na Scenie Kameralnej można było zobaczyć zarówno prace doświadczonych, jak i początkujących w tej dziedzinie artystów. Czy taki wieczór pozwala zrozumieć, w czym tkwi sekret ciekawej choreografii?

Kreacje są coroczną inicjatywą warsztatów choreograficznych dla tancerzy Polskiego Baletu Narodowego. Zgodnie z ideą ich twórcy, Krzysztofa Pastora, to inicjatywa niezbędna, aby zespół baletowy mógł „kształtować własne oblicze artystyczne”, co przyczynia się do ogólnego rozwoju sztuki tańca. Niezaprzeczalnie jest to szlachetna koncepcja, jednak ilu debiutantów jest rzeczywiście oryginalnych, a ilu raczej (od)twórczo kopiuje swoich mistrzów?

Kreacje VIII składają się z miniatur choreograficznych zarówno uczestników kilku już edycji: Roberta Bondary Take Me with You, Anny Hop Muv, Jacka Tyskiego Just a Thought [i], Pauliny Jurkowskiej Trans, Lachlana Phillipsa Corp Us, Viktora Banki Wings & Walls, Kurusza Wojeńskiego Fate recycling, jak i tegorocznych debiutantów: Lorenza Albertiego Facets of Freedom, Łukasza Tużnika 2 Be One i Bartosza Zyśka Equilibrium. U wszystkich artystów można było zauważyć dużą staranność w reżyserii świateł, które rysowały scenę i wyznaczały zakres ruchu tancerzy. Widoczna była tendencja do dobierania muzyki współczesnej, w tym również tej popularnej czy elektronicznej. Po raz kolejny dominowały  obcojęzyczne tytuły  – czy język angielski stał się już podstawowym językiem PBN?

Wieczór rozpoczęła praca Jurkowskiej. Pięcioro tancerzy: trzy tancerki i para solistów przemierzali scenę w rytmie muzyki skomponowanej przez Mateusza Krautwursta. Każda z postaci zdawała się żyć we własnym świecie, jakby była w tytułowym transie. Choreografia bazowała na stylu tańca neoklasycznego. Szczególną uwagę przyciągał duet, który wykonywał ciekawe partnerowania. Ciemne kostiumy i punktowe oświetlenie budowały nastrój, ale jednocześnie uniemożliwiały precyzyjną obserwację poszczególnych pas.

Kolejna choreografia przywodzi na myśl zabawę możliwościami technicznymi wykonawców. Take Me with You Bondary to pierwsza praca, w której artysta wykorzystał pointy. Składa się na nią niezwykle spójna sekwencja kroków, każdy następujący ruch wypływa bezpośrednio z poprzedniego, tworząc nierozerwalną jedność. Prosty z pozoru duet obfitował w serię podnoszeń, które zdawały się przeczyć prawom fizyki; tancerka była niebywale lekka i plastyczna. Muzyka Radiohead dobrze współgrała z tańcem. Kostiumy, białe koszule i ciemne spodnie, nadawały uniwersalny, a zarazem formalny charakter przedstawianym postaciom.

Muv Anny Hop zabiera widzów do Stanów Zjednoczonych przełomu lat 60. i 70. Wiązanka trzech piosenek kultowego amerykańskiego zespołu The Doors[ii] zdaje się wspaniałą inspiracją do tańca i trafnym komentarzem do otaczającego nas świata. Młoda choreografka i tancerze wydawali się świetnie bawić podczas pracy nad tym układem. Jego styl to solidna podstawa techniki tańca modern połączona z zabawnymi, abstrakcyjnymi ruchami.

Czwarta odsłona kurtyny ukazała Facets of Freedom Albertiego, pierwszego debiutanta tego wieczoru. Włoski artysta przygotował kompozycję choreograficzną dla trzech tancerzy. W swojej pracy sprawnie wykorzystuje rekwizyt – stół. Staje się on podium dla mówcy, z którego można łatwo spaść lub miejscem, gdzie można się ukryć. Czy było to celowe nawiązanie do baletu Kurta Joossa? Biorąc pod uwagę tematykę, zdecydowanie tak. Natomiast pod względem techniki, choreografie te są bardziej rozbieżne. Taniec u Albertiego nie wywodzi się ze szkoły tańca wyrazistego, jest raczej swobodnym połączeniem zasad tańca klasycznego z tańcem modern.

Ostatni warsztat pierwszej części wieczoru został zrealizowany przez Jacka Tyskiego, doświadczonego już artystę. Just a Thought, kompozycja na pięcioro tancerzy (dwie kobiety i trzech mężczyzn) do akompaniamentu chórów gregoriańskich to taneczna modlitwa mnichów ubranych w zgrzebne szaty. Na dekoracje składał się zwieszony reflektor, czyżby mało subtelny symbol Boga? Taniec, monotonny, zbudowany na powtarzających się schematach, nie pasował do podniosłej muzyki cerkiewnej.

Po przerwie zaprezentował swoją choreografię Kurusz Wojeński. Fate recycling rozpoczęła projekcja wideo Piotra Bednarczyka, na której przedstawiona została rysująca się droga, a może raczej ludzki los? Sześcioro tancerzy (dwie kobiety i czterech mężczyzn) przedstawiało wciąż odradzające się relacje międzyludzkie. Zdecydowanie najbardziej efektowne były partnerowania między czworgiem mężczyzn i jedną kobietą. Autor wskazał również na częste współcześnie zjawisko chwilowych, szybko przemijających fascynacji. W każdym momencie możemy stać się bożyszczem tłumów, które jest noszone na rękach, a czasami nawet podrzucane, ale jednocześnie wciąż trzeba pamiętać, że później następuje upadek i nie zawsze jest w pobliżu ktoś, kto mógłby nas złapać.

Wings & Walls Victora Banki to praca na  pięcioro tancerzy (trzy kobiety i dwóch mężczyzn), którzy w charakterystycznych strojach rodem z epoki człowieka pierwotnego tańczyli wokół worka. Jak się na koniec okazało, znajdowała się w nim ziemia – czy była to ziemia przodków? Nad tym warsztatem można jeszcze popracować. Rozbudowanie kompozycji mogłoby pozytywnie wpłynąć na całokształt pracy.

Lachlan Philips przygotował chorografię dla sześciu tancerek. Corp Us to opowieść o beztrosce, radości, swobodzie, która wyrażała się w ruchu, kostiumach i muzyce. Australijski artysta sprawia wrażenie, jakby zaczerpnął inspirację z tańca wyzwolonego Isadory Duncan.

Przedostatni warsztat i drugi debiut tego wieczoru przypadł w udziale Łukaszowi Tużnikowi. Jego 2 Be One zgodnie z informacją w programie zostało zainspirowane pracą pedagogiczną Hanny Chojnackiej. Niestety, poza doborem kostiumów i użyciem muzyki polskiego kompozytora ciężko porównać tę pracę z realizacjami tanecznymi tak ważnej postaci dla polskiego baletu, jaką jest autorka choreografii Pana Marimby. Kompozycja Tużnika ciąży ku stylistyce repertuaru Państwowego Zespołu Pieśni i Tańca „Mazowsze” – trochę folkloru, ale chyba jednak więcej kiczu.

Na zamknięcie tej edycji Kreacji publiczność miała możliwość zobaczyć ostatni debiut. Equilibrium Zyśka to dość nietypowy, kameralny i stonowany duet. Choć nie ma w nim akrobatycznych popisów, to dłonie tancerki w białych rękawiczkach potrafiły oczarować nie tylko jej partnera. Postać kreowana przez Rinalda Venutiego była uległa i podporządkowywała się gestom Hop. Czy we współczesnym świecie zawsze jest ktoś, kto nami steruje?

Ósmy rok warsztatów choreograficznych z pewnością jest dowodem na istnienie twórczej pasji wśród tancerzy PBN. Niezależnie od tego, czy przygotowana kompozycja zostanie naszpikowana najtrudniejszymi elementami technicznymi, czy twórca zaprosi perfekcyjnych wykonawców, czy dobierze porywającą muzykę, przygotuje zaskakującą scenografię, oświetlenie, czy przemyśli dogłębnie swoją koncepcję i treść – wszystko to nie musi wcale gwarantować sukcesu choreografii. Niezbędny jest oryginalny pomysł, wyróżnik, który uwiedzie widzów, inaczej będzie to jedynie bardziej lub mniej udane naśladownictwo. Ważne są jednak próby, a wszystko wskazuje na to, że kilkoro choreografów posiada duży potencjał.

Kreacje VIII

Paulina Jurkowska Trans

muz. Mateusz Krautwurst Hipnose

Obsada: Paulina Jurkowska, Polina Rusetskaya, Margarita Simonowa, Eliza Walaszczyk, Paweł Koncewoj

Robert Bondara Take Me with You

muz. Radiohead Reckoner

Obsada: Yuka Ebihara, Kristóf Szabó

Anna Hop Muv

muz. The Doors, Riders on the Storm, People are Strange, Alabama Song (Whisky Bar)

Obsada: Anna Hop, Robin Kent, Adam Myśliński

Lorenzo Alberti Facets of Freedom

muz. Max Richter, November

Obsada: Lorenzo Albert, Jordan Bautista, Rinaldo Venuti

Jacek Tyski Just a Thought

muz. Grzegorz Gerwazy Gorczycki Subvenite Sancti Dei, Litaniae de Providenta Divina

Obsada: Chinara Alizade, Magdalena Ciechowicz, Carlos Martín Pérez, Kurusz Wojeński,Vladimir Yaroshenko

Kurusz Wojeński Fate recycling

muz. Damian Orłowski Pasmanteria, Ludovico Einaudi Time Lapse

Obsada: Paulina Magier, Karolina Kiermut, Vadim Kezik, Adam Myśliński, Patryk Walczak, Bartosz Zyśk

Victor Banka Wings & Walls

muz. Rostam Batmanglij Doc’s song, Joseph Reuben Anima

Obsada: Mai Kageyama, Polina Rusetskaya, Emilia Stachurska, Jordan Bautista, Rinaldo Venuti

Lachlan Philips Corp Us

muz. Alt-J Interlude 1, Animal Collective Who Could Win A Rabbit, Collage, Grizzly Bear Deep Blue Sea

Obsada: Remy Lamping, Daria Majewska, Alexandra Vadon, Rachael Vrbancic, Natalia Pasiut, Lynsey Sutherland

Łukasz Tużnik 2 Be One

muz. Michał Lorenc soundtrack z filmu Bandyta

Obsada: Anna Czeszejko, Roseanna Leney, Aneta Wira, Remigiusz Smoliński, Michał Tużnik, Maksim Woitiul

Bartosz Zyśk Equilibrium

muz. Michał Polański kompozycja autorska wg koncepcji choreografa, Michała Jacaszek Bogurodzica

Obsada: Anna Hop, Rinaldo Venuti