Tancerz, szkoła i scena

Zofia Rudnicka to nie tylko choreograf, pedagog i tancerka. To osobowość. Widać to nawet w omawianej książce, noszącej podtytuł Etiudy choreograficzne jako istotny element procesu kształtowania sylwetki artystycznej uczniów warszawskiej szkoły baletowej. Autorka jest mocno związana z warszawską Ogólnokształcącą Szkołą Baletową. Najpierw sama się w niej uczyła, potem uczyła się tam jej córka, wreszcie po błyskotliwej karierze tancerki, Zofia Rudnicka zaczęła układać choreografie pokazowe i konkursowe dla uczniów swojej macierzystej OSB. Nic zatem dziwnego, że swoje doświadczenia pracy z uczniami i pedagogami tej szkoły wybrała na temat swojej pracy habilitacyjnej przygotowanej na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina (gdzie wykłada kompozycję tańca dla studentów Pedagogiki Baletowej).

Zanim autorka przejdzie do opisu wybranych przykładowych choreografii reprezentujących różne odmiany – jak np. pokazowa na koncert szkolny, konkursowa, pas de trois, choreografia dla całej klasy – wprowadza czytelnika w świat nauki baletu. Pierwszy rozdział, Koncepcja rozwoju artystycznego w Ogólnokształcącej Szkole Baletowej w Warszawie, zawiera zarówno zarys historii nauczania baletu w Polsce, jak i historię warszawskiej szkoły oraz wymienia poszczególne elementy, składające się na proces nauczania przedmiotu głównego, jakim jest taniec klasyczny. Omawia poszukiwany typ figury i predyspozycji, jakie powinny cechować ucznia OSB, wskazuje na większą niż w zwykłych szkołach potrzebę współpracy z rodzicami i zapewnienia przez nich wsparcia podczas trudnych chwil w nauce i sytuacji kryzysowych. Autorka komentuje także rolę pedagoga tańca klasycznego w początkowych klasach. Zanim do pracy przystąpi choreograf to właśnie pierwszy pedagog kształtuje nie tylko ciało młodego przyszłego artysty, ale także jego nawyki ruchowe –  od właściwego wykręcenia nóg,  do maleńkich detali w ułożeniu rąk czy kierunku spojrzenia w poszczególnych pozach. To w oparciu o wyżej wymienione elementy pracuje choreograf gościnny, który zostaje proszony o przygotowanie choreografii pokazowych.

Rozdział Rola choreografa we współpracy z uczniami: etiudy baletowe w zajęciach przedmiotu repertuar zawiera wiele cennych rad dla artysty, który przestępuje do układania choreografii dla wybranej, często wcześniej mu nieznanej, grupy młodych wykonawców. Przede wszystkim należy rozgraniczyć rodzaje choreografii – konkursowe i pokazowe. Szkoła baletowa zamawia dla swoich uczniów choreografie zarówno na szkolne koncerty, jak i na ogólnopolskie i zagraniczne konkursy, gdzie najzdolniejsi uczniowie muszą „błysnąć” czymś więcej, niż opanowaniem programu danej klasy (co z kolei prezentują choreografie pokazowe). Zofia Rudnicka jest zdania, że zawsze należy uczniom stawiać poprzeczkę nieco wyżej, bazując na pas już przez nich dobrze poznanych, ale w nowych, ciekawych i trudnych połączeniach. Dla zdolnych uczniów na konkurs lub „solówkę” w ramach choreografii pokazowej można dodać nawet element nowy, choć oparty na dobrze już wyuczonym.

Autorka w kilku punktach przedstawia procedurę postępowania w przypadku komponowania choreografii na zamówienie szkoły baletowej. Pierwszym jest poznanie klasy lub uczniów, dla których choreografia ma być przeznaczona. Pomaga w tym wizyta na lekcji tańca klasycznego i rozmowy z pedagogiem wiodącym. Później następuje wybór tematu lub muzyki (kolejność jest dowolna, wszak to działanie artystyczne, a inspiracja chodzi różnymi drogami). Zofia Rudnicka dzieli się swoimi licznymi doświadczeniami ze współpracy z konkretnymi uczniami warszawskiej szkoły baletowej i pedagogami tej samej placówki, bo to właśnie pedagodzy przejmują gotową choreografię na czas prób i przygotowania do występu.

Książka nie jest rodzajem podręcznika, ani też metodycznej pomocy w formie pracy naukowej. To raczej zbiór rad i sposób na podzielenie się swoim doświadczeniem choreograficznym z korzyścią dla nauczania tańca klasycznego. Trzecią część publikacji stanowią dokładnie opisane i scharakteryzowane przykłady choreografii przygotowanych przez autorkę w Szkole Baletowej im. Turczynowicza (nagrania wykonań tych choreografii są załączone do książki). Zofia Rudnicka stosuje tu najczęściej używany przez choreografów czy pedagogów własny system zapisu tańca z użyciem skrótów na oznaczenie pozycji rak i nóg, numerów na oznaczenie punktów w Sali oraz francuskiej i potocznej terminologii baletowej. Choreograf dzieli się wspomnieniami dotyczącymi nie tylko doboru muzyki, celu danej choreografii (wyeksponowanie walorów tancerki lub tancerza, konkretnych umiejętności wykonawców itp.), ale nawet doboru kostiumu, który w ostatecznej prezentacji tańca także nie jest bez znaczenia. Lektura ta może być nieco zbyt hermetyczna dla laika, ale rozdziały poświęcone nauce w szkole baletowej i wspomnieniom dotyczącym współpracy autorki z małymi i dorosłymi tancerzami zainteresować mogą każdego miłośnika baletu. Ostatnia część przeznaczona jest już wyłącznie dla praktyków, którzy mogą czerpać stamtąd wiele cennych wskazówek i inspiracji.