Taniec współczesny przede wszystkim dla dzieci?

Istnieje pokaźna liczba baletów klasycznych, jak choćby Dziadek do orzechów, Śpiąca królewna czy Kopciuszek, które trafiają w gusta najmłodszych widzów, między innymi dlatego, że odwołują się do znanych motywów baśniowych i ulubionych bohaterów dziecięcych lektur. Ich współczesne inscenizacje najmłodsza publiczność może oglądać w wielu teatrach w Polsce. Natomiast spektakle teatru tańca i tańca współczesnego tworzone przez polskich choreografów rzadko kierowane są do dziecięcego adresata. Twórcy projektu Stary Browar Nowy Taniec dla Dzieci, w ramach którego – podczas tegorocznej, drugiej edycji – pokazany został między innymi spektakl zespołu Norrdans pt. AB3, próbują zapoczątkować proces wypełniania tej luki na polskim gruncie. Teatr dramatyczny, teatr lalek, teatr muzyczny, pantomima, opera mają swoje propozycje dla dziecięcej publiczności. Dlaczego więc nie teatr tańca? Oto jest pytanie…

Rzadka obecność dziecka w polskim teatrze tańca i tańcu współczesnym może zastanawiać nie tylko dlatego, że w skali międzynarodowej choreografie dla dziecięcej widowni są dość popularnym zjawiskiem. Także dlatego, że eksperyment ruchowy wpisany jest w motoryczny rozwój dziecka, które intuicyjnie i w całkowicie naturalny sposób poszukuje ruchów najwłaściwszych, zdolnych zaspokoić albo potrzeby praktyczne, albo emocjonalne. Eksperymentowanie z ruchem wydaje się zatem naturalną formą komunikacji z młodymi odbiorcami sztuki. Mowa ciała, będąca niezbędnym środkiem wyrazu, zwłaszcza dla dzieci, które nie potrafią jeszcze mówić, niemal przysłowiowa ruchliwość dzieci, wielość opartych na ruchu dziecięcych gier i zabaw, zamiłowanie młodych widzów do fantastyki i gier wyobraźni, wreszcie otwartość dziecięcego odbiorcy, który bez uprzedzeń i wyuczonych schematów myślenia, za to z żywą ciekawością i spontanicznym zaangażowaniem chłonie wizję sceniczną – wszystkie te cechy czynią dziecięcego odbiorcę widzem niemal doskonałym, szczególnie w teatrze tańca współczesnego.

Na tym fakcie oparli swą koncepcję twórcy projektu Stary Browar Nowy Taniec dla Dzieci, zapraszając zarówno najmłodszych widzów, jak i ich rodziców, do wspólnego spotkania z tańcem, albo opartego na współtworzeniu, jak w przypadku Wonderland project, albo – bardziej tradycyjnie – na byciu widzem, oddzielonym od rzeczywistości scenicznej magiczną linią rampy, jak w przypadku Norrdans AB3. W  drugim z nich choreografia wprawdzie odbywa się na scenie, ale i tak jest – w przenośni – blisko dziecięcych odbiorców, ponieważ operuje całą gamą obrazów z dziecięcego świata. Oglądamy chociażby maski zwierząt i dziecinną zabawkę ciągniętą na sznurku. Te znajome motywy są dla dziecka pomocą we włączeniu się w odbiór spektaklu, które w przypadku widzów bardzo młodych dokonać się może  tylko poprzez zabawę lub z nią skojarzenie. Już samo włączenie do projektu choreografii zachęcającej widzów do partycypacji i choreografii „zza czwartej ściany” jest z pewnością dla tych młodych uczestników, którzy mieli okazję uczestniczyć i w jednym, i w drugim przedsięwzięciu, znakomitą lekcją współczesnego tańca i teatru, w którym żadne tradycyjne podziały  – z podziałem na widownię i scenę na czele – nie są oczywiste.

Choreografię Norrdans AB3 przenika przeświadczenie, że do dzieci można przemawiać bez uproszczeń, za to używając języka sztuki najwyższej próby, na przykład muzyki Vivaldiego czy Bacha, by nie tylko poruszać, ale i kształcić dziecięcą wrażliwość. Mamy tu swobodne łączenie elementów dawnych i współczesnych, co nie tylko słychać w muzyce, ale i widać w tańcu, zawierającym formy od układów kojarzących się z zespołowym tańcem dworskim o klarownej strukturze po spontaniczny, bliski naturze, to znaczy pełen harców i podskoków nieuporządkowany i nieprzewidywalny ruch, przywodzący na myśl dziecięcą zabawę w grupie, której więź podkreślona jest trzymaniem się za ręce, a uśmiechnięte twarze świadczą o dobrym nastroju. Z połączenia różnych stylów i rytmów tańca, a także dwóch sposobów myślenia o tym, czym jest choreografia – komponowaniem ruchu w przestrzeni i swobodną ekspresją jednostki poprzez ciało – wyłania się wizja świata, a właściwie obecności postaci scenicznych w świecie, która polega na jego odkrywaniu, przyglądaniu się mu, eksperymentowaniu, próbowaniu, na eksplorowaniu jego zakamarków i wyjaśnianiu tajemnic. Ta sceniczna wizja bliska jest z pewnością wielu młodym widzom, będących zapewne na tym etapie życia, kiedy to małego człowieka otacza więcej zagadek niż zrozumiałych zjawisk, nie ma więc wyjścia – trzeba zadawać setki pytań dorosłym. Postacie w choreografii napotykają w swoim najbliższym otoczeniu zagadkowy obiekt, z realnie istniejących rzeczy najbardziej przypominający drzewo, próbują go oswoić i poznać, sięgając do środka i opukując ściany. Pozornie statyczny element scenografii nagle odkrywa swoje drugie oblicze, zupełnie nieprawdopodobne, wydając odgłosy żywo przypominające zwierzęce pomruki. Zaskoczenie, strach, niepokój, obawa o przyjaciela, głośne kłótnie i pogodny happy end, opowiedziany radosnym tańcem przyjaźni i zgody składają się na choreografię dotykającą pierwszych dziecięcych doświadczeń i emocji w świecie, który jest po części przyjazny, po części wrogi, ale jakże fascynujący i ciekawy! Przygody bohaterów– granych, dodajmy, przez osoby dorosłe – przypominają trochę wędrówkę przez baśniowy las, kryjący setki niebezpieczeństw i pułapek. Baśniowe jest także zakończenie – bo oto udało się wybrnąć z wszelkich perypetii, pokonać przeciwności i już można świętować w gronie przyjaciół, którzy przecież zawsze byli blisko…

Chciałoby się bardzo serdecznie zachęcić wszystkich rodziców, aby przyprowadzali swoje pociechy na adresowane do dzieci spektakle wykorzystujące współczesne formy tanecznej ekspresji. Naprawdę warto, zwłaszcza w ramach projektu Stary Browar Nowy Taniec dla Dzieci, bo jego twórcy starają się włączyć do programu jedynie to, co naprawdę najlepsze. Warto przypomnieć jeszcze, że oprócz spektakli odbywają się warsztaty, nawet dla kilkumiesięcznych widzów, a także dla ich rodziców, wychowawców i opiekunów. Udział w projekcie Stary Browar Nowy Taniec dla Dzieci to droga do wykształcenia w najmłodszych widzach świadomych odbiorców sztuki tańca, a być może artystów. Mam nadzieję, że dzięki tej inicjatywie nasi rodzimi twórcy zainteresują się tworzeniem choreografii dla najmłodszych w stopniu większym niż dotychczas. Z pewnością byłby to duży sukces pomysłodawców projektu i – przede wszystkim – ogromna szansa dla dzieci na obudzenie wyobraźni i wrażliwości na piękno gestu i ruchu.

Norrdans, AB3, choreografia: Martin Forsberg, muzyka: Jan Sebastian Bach, Antonio Vivaldi, Aphex Twin, scenografia/kostiumy: Jenny Nordberg, obsada: Maria Pilar Abbaurea, Jan Spotka, César Garcia, Andrea Vallescar. Spektakl 2 kwietnia 2012 roku w ramach projektu Stary Browar Nowy Taniec dla Dzieci, kurator: Alicja Morawska –Rubczak