Zatańczyć Schulza

Nawiedzenie/Heimsuchung to wspólny projekt Wydziału Teatru Tańca w Bytomiu (PWST Kraków) z Bayerische Theaterakademie August Everding – w ramach inicjatyw TransFormAkcja i EigenArten International pod patronatem E:UTSA – który można było zobaczyć między innymi w połowie września bieżącego roku w kilku miastach Polski. Wydarzenie w całości powstało z inicjatywy i współpracy studentów obu uczelni (pod patronatem pedagogów). Dramaturgia w koncepcji Anny Schweiger, Jutty Kriegsmann oparta została na Sklepach Cynamonowych Brunona Schulza (w tym roku obchodzimy 70-lecie śmierci artysty).

Całość bardzo pozytywnie zaskakuje jako projekt nie tylko ciekawy, ale i odważny. Zaadaptowanie tekstu Schulza przez teatr tańca brzmi niemal szaleńczo. Literatura niełatwo daje się ująć ruchowi, nie mówiąc już o psychoanalitycznej, mrocznej i nieuchwytnej twórczości Schulza. Młodym artystom udało się wnikliwie wczytać w tekst i zobrazować go odpowiednią poetyką ruchu.

Na początku słyszymy ptasie kwilenie i ciężkie oddechy (klimat Nawiedzenia), obserwując nogi tancerzy, które przez odpowiednie oświetlenie sprawiają dziwne wrażanie raz odczłowieczonej pulsującej masy, raz organicznie poruszających się ciał. Stylistyka początkowych scen zdaję się być twórczo zainspirowana etiudami Jiříego Kyliána (Falling Angels, Sweet Dreams). Podobne jest wykorzystanie rytmiki i pulsacji dźwięku, ułożenia tancerzy, sposobu ruchu. Później przenosimy się w rejony przypominające Święto Wiosny Piny Bausch: zgrupowana w prawym roku sceny chmara tancerzy wspólnie, dynamicznie i równo wykonuje szybkie sekwencje gwałtownych, dramatycznych ruchów. Jako że to teatr tańca, dodane zostają słowa i dźwięki, które dopełniają obraz rozedrganego, raz po raz przeobrażającego się w harmonię chaosu.

Następnie dwie tancerki podchodzą do widowni i w dwóch językach wygłaszają fragmenty tekstu dotyczące plastycznej i pełnej potencji materii. I faktycznie: przybierająca niezliczone formy materia urzeczywistnia się tu, na scenie, w ciałach tancerzy. Ruch powodowany jest wolą, ale równocześnie zdaje się wymykać spod kontroli.

Pojawiają się również motywy z Ptaków – spleceni w krąg-gniazdo tancerze siedzą na środku sceny, a po chwili niezauważalnie, pod wpływem indywidualnych, a jednak połączonych wspólnym oddechem i rytmem ruchów „wykluwają się”, a następnie  wznoszą do lotu – następuje bardzo ciekawa i pełna napięcia sekwencja imitacji lotu ptasiego klucza. Ruch wydaje się wymykać ludzkim możliwościom, a scena – nierzeczywista .

Aby w pełni zrozumieć sensy, niezbędna jest znajomość tekstów Schulza. Oczywiście, można porzucić kontekst literacki i skupić się na abstrakcyjnych działaniach tancerzy, ale spektakl wiele na tym straci, bo o dziwo, udaje się w nim przełożyć semantykę literatury na język ruchu. Portretuje chorobę, szaleństwo, poszukiwanie, kształtowanie materii, zatracenie. Działania tancerzy w sposób plastyczny splatają się z tekstem, wnikają się w jego idee, a bazując na nim równocześnie tworzą niezależne, ciekawe dzieło. Całość jest spójna i w retrospekcji sprawia wrażenie Schulzowskiego snu – ciemnego i pięknego równocześnie, zaskakującego i dziwnego, pełnego niezrozumiałych wydarzeń, które wyłoniły się z pełnej potencji materii.