Czy spektakle, których podstawowy budulec stanowią choreografia, taniec i ruch, nadal stoją w cieniu teatru dramatycznego? W ostatnim czasie coraz więcej się o nich mówi i pisze, mają lepszą reprezentację na festiwalach teatralnych, są również częściej omawiane w recenzjach i artykułach. To jeden z tematów debaty, która rozpocznie się 12 maja około godziny 20.30 w Teatrze Łaźnia Nowa w Krakowie, bezpośrednio po spektaklu Agon Dominiki Knapik (godz. 19.00).
Uczestnicy i uczestniczki debaty podejmą się odpowiedzi na pytania: czy polska scena tańca współczesnego znajduje się w kryzysie, czy raczej z niego wyszła? Jaka jest jej przyszłość i możliwości rozwoju? Jak dotrzeć do szerszej publiczności? Jakie wyzwania stoją przed osobami tańczącymi lub przygotowującymi choreografię? Rozmowę na temat obecności i roli tańca w polskim teatrze poprowadzi Katarzyna Niedurny – teatrolożka stale współpracująca z portalem Dwutygodnik.com i „Didaskaliami”, współautorka Podcastu o Teatrze. W debacie wezmą udział: Pamela Bosak – tancerka zajmująca się także teorią teatru i teatru tańca; Dominika Knapik – choreografka, reżyserka, tancerka i aktorka; Marcin Miętus – krytyk teatralny, dramaturg, performer oraz Maria Stokłosa – choreografka, tancerka i pedagożka.
Współcześnie spektakle oparte na choreografii są jednymi z najbardziej synkretycznych form scenicznych, wolnych od przestrzegania zastanych dramaturgicznych struktur. Dozwolone są w nich zapożyczenia i przekraczanie granic. To sztuka wymykająca się precyzyjnym definicjom. Może właśnie dlatego taniec okazuje się być najbardziej uniwersalnym środkiem, by mówić o życiu wymykającym się podręcznikowym definicjom.
Pretekstem do debaty o polskiej scenie tańca są pokazy autobiograficznego performansu tancerki i choreografki Dominiki Knapik – na które Teatr Łaźnia Nowa zaprasza 12 i 13 maja. Agon miał swoją premierę on-line w 2020 roku, w ramach 13. Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Boska Komedia. Na żywo był prezentowany podczas festiwalu rok później. Publiczność i krytyka były zgodne – to wg nich jeden z najbardziej oryginalnych i poruszających spektakli tanecznych ostatnich lat.
Twórcy i twórczynie przedstawienia odwołują się między innymi do dziedzictwa starożytnej Grecji, w tym do źródeł teatru. Tytułowy agon to w języku greckim zarówno „walka”, jak i centralny element konstrukcji starogreckiej komedii, polegający na sporze dwóch postaci o odmiennych stanowiskach. Tancerka-performerka staje przed widzami do walki z własną biografią choreografki-pracoholiczki oraz odwiecznym poczuciem winy wobec dziecka wychowywanego przez zapracowaną matkę. Połączenie pracy zawodowej z opieką nad dzieckiem jest wyzwaniem, wysiłkiem, ciągłą walką.
Wielozadaniowość matki-artystki podkreślają różnorodne kulturowe nawiązania. Z jednej strony Knapik inspiruje się wyestetyzowanym męskim solo z baletu Agon w choreografii George’a Balanchine’a czy tańcem Alex Owens z filmu Flashdance w reżyserii Adriana Lyne’a. Z drugiej – przetwarza codzienne gesty, poddając je sformalizowaniu i rytmizacji. Osobisty materiał jest detonowany poprzez autoironiczną formę mockumentu („fałszywego dokumentu”), dzięki czemu w spektaklu nie brakuje również poczucia humoru.
Zdystansowana, szkatułkowa narracja sprawia, że cofamy się w czasie, jednocześnie wybiegając w przyszłość. Bohaterka w tanecznym transie wciela się w swojego syna, zwanego tu Apollo2017, który przechodzi terapię z wirtualną choreoterapeutką – Pytią. Agon pozwala wejść w to doświadczenie i dotknąć kłębiących się w performerce skrajnych emocji, bo ciało w tańcu nie kłamie, nie może racjonalizować, zafałszowywać obrazu, tworzyć iluzji.
Według jednej z najwybitniejszych reformatorek baletu, Piny Bausch, taniec ma „związek ze świadomością, z naszym wnętrzem, z tym, jak oddychamy, wykonujemy pozornie drobne, nieważne czynności. Powtarzając gesty i ruchy, rytmizując je, twórca dociera do naszej podświadomości. Wydobywając detale, podkreśla ich wagę i rolę, jaką pełnią w życiu. Z drugiej strony, jako baczny i przenikliwy obserwator, znajduje w świecie namacalnym i zmysłowym odpowiedniki stanów duchowych. A przy tym intuicyjnie zmierza, jak się zdaje, do ukazania człowieka w szerszej perspektywie istnienia”. Emocjonalny performans Dominiki Knapik jest wg organizatorów wydarzenia potwierdzeniem prawdziwości tych słów.
Udział w debacie jest bezpłatny. W przypadku dużego zainteresowania pierwszeństwo będą miały osoby z biletami na spektakl Agon.