Fot. Piotr Wdówka
Szpera ‘42to wspólny projekt polskich i izraelskich twórców, którego efektem będzie interdyscyplinarny spektakl w reżyserii Ruthie Osterman i Tomasza Rodowicza. Pokaz przedpremierowySzpery ‘42odbędzie się podczas Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego RETRO/PER/SPEKTYWY 2012. Premierę zaplanowano na 29 sierpnia i 4 września 2012, w ramach uroczystości upamiętniających 68. rocznicę likwidacji Litzmannstadt Getto i 70. Rocznicę Wielkiej Szpery, organizowanych przez Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.
We wrześniu 2012 roku przypada 70 rocznica tzw. Wielkiej Szpery, akcji przeprowadzonej przez Niemców na terenie łódzkiego getta. W jej wyniku z getta wywieziono ponad 15 tysięcy osób, w tym niemal wszystkie dzieci poniżej 10 roku życia, wszystkich chorych i osoby starsze, powyżej 60 roku życia. Do transportów szły dzieci z sierocińców, przytułków, szpitali, odrywano je od matek i bliskich. Tym samym zakończyła się trwająca od stycznia do września akcja wywożenia Żydów do ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem, której ofiarą padło ponad 60 tysięcy osób. Jesienna akcja Wielkiej Szpery stała się najważniejszym i najbardziej tragicznym momentem w dziejach getta. Historia getta Litzmannstadt dzieli się na okres sprzed Szpery i po Szperze.
Słowo „Szpera” pochodzi od niemieckich słów Allgemeine Gehsperre, które oznaczają całkowity zakaz opuszczania domów. Zakaz ten został wprowadzony w getcie w dniach 5-12 września 1942. W tym czasie„do każdego domu w getcie wkraczał jeden przedstawiciel gestapo w otoczeniu chmary policjantów żydowskich, strzałem z pistoletu zwoływał wszystkich mieszkańców na dziedziniec, kazał ustawić się w dwuszeregu i na oko określał kandydatów do deportacji.” (Kronika Getta Łódzkiego 1942). Dzieci, chorzy i osoby starsze zostali wywiezieni do obozów śmierci, a getto Niemcy przekształcili w obóz pracy. Wszyscy którym udało się uratować ze Szpery musieli odtąd morderczo pracować.
Spektakl Szpera ‘42 to projekt międzynarodowy i multidyscyplinarny, który łączy w sobie różnorodność sztuk: muzykę, taniec, fotografię, sztukę video i teatr. Jest podróżą do autentycznych miejsc i historii z łódzkiego getta. Jest spotkaniem z ludźmi, którzy mieszkali w łódzkim getcie. Jest opowieścią o ich życiu. Jest próbą podjęcia szczerego, współczesnego, żywego dialogu z pamięcią getta i skonfrontowaniem jej z współczesnym, codziennym życiem przestrzeni miasta w którym mieszkamy – naszym życiem. Sercem spektaklu jest dzielenie podróży – żydowskiej i polskiej – poprzez osobistą i zbiorową pamięć. Chcemy dowiedzieć się co tak naprawdę wydarza się w trakcie tej podróży, co dzieje się tu, w tych miejscach – dzięki autentycznym spotkaniom i historiom mówiącym o tym, czym było getto i co było gettem, poprzez wsłuchanie się w przestrzeń, w mury, budynki i ulice, które wciąż opowiadają historie ludzi żyjących wtedy i ludzi żyjąch wśród nich teraz.
Reżyseria: Ruthie Osterman, Tomasz Rodowicz
Światło i dźwięk:Tomasz Krukowski
Wizualizacje:Yoav Meir Cohen
Obsada:Ruthie Osterman, Yoav Meir Cohen, Yoni Eilat, Guy Zakh, Joanna Chmielecka, Łucja Herszkowicz, Elina Toneva, Kuba Pałys, Tomasz Rodowicz
