Łódź/Teatr Wielki w Łodzi: Mikis Theodorakis „Grek Zorba” – reż. i chor. Lorca Massine

Postać Zorby – człowieka wolnego i króla życia z powieści Nikosa Kazantzakisa, spopularyzowana na całym świecie filmową kreacją Anthony’ego Quinna, stała się symbolem swobody i bogactwa wewnętrznego, a także symbolem człowieka, który może być dobry i nie boi się taki być. Jego finałowy porywający taniec sirtaki, od czasu ukazania się filmu nazywany po prostu zorbą – jest kwintesencją filozofii życiowej i charakteru tytułowego bohatera, a niezwykle barwna muzyka Mikisa Theodorakisa–Greka z krwi i kości – unosi tancerzy w efektownej „greckiej” choreografii Lorki Massine’a.

– Myślę, że polska publiczność będzie oczarowana bardziej niż przed laty, kiedy to ostatnio pokazywaliśmy „Zorbę” w Polsce. Jestem Rosjaninem i stwierdzam, że we wszystkich Słowianach jest coś podobnego. Jesteśmy bardziej wrażliwi na emocje, silniej ich doświadczamy, przez co sam proces twórczy i jego efekt jest bardziej poetycki niż u innych nacji – wyznaje choreograf.

Ten balet Massine’a, który miał swoją światową premierę w słynnej Arena di Verona, jest ciągle grany na różnych, nie tylko europejskich scenach; zmienia się, nabiera nowych znaczeń, a jego choreografia rozwija się wraz z wykonującymi ją zespołami baletowymi. Jedynie muzyka pozostaje ta sama: wielobarwna, emocjonalna i dynamiczna.

– Wierzę w pewnego rodzaju przeznaczenie: po 30 latach i występach na całym świecie wracam tutaj, do miejsca, gdzie tak naprawdę zrodził się ten spektakl. To fascynujące. Pamiętajmy, że i zespół się zmienił, zmieniła się niejako sama technika: balet pod względem technicznym nie był tak zaawansowany 30 lat temu, jak jest teraz – dodaje Massine.

Grek Zorba

Balet w dwóch aktach

muzyka: Mikis Theodorakis
Realizatorzy:
libretto, choreografia i reżyseria: Lorca Massine
dekoracje, kostiumy: Zuzanna Markiewicz
asystent choreografa, przekaz układu choreograficznego: Anna Krzyśków

realizacja światła: Adam Trautz
inspicjenci: Anna Krzemińska, Mariusz Caban

(muzyka z nagrania)

Obsada:
Zorba – Joshua Legge
John – Dominik Senator, Maciej Pletnia, Fabian Michaux
Marina – Laura Korolczuk, Riho Okuno, Alicja Bajorek
Madame Hortense – Alicja Bajorek, Walentyna Batrak, Matylda Molińska
Manolios –  Yuki Itaya, Wiktor Krakowiak-Chu, Witold Biegański

soliści, koryfeje, zespół baletowy Teatru Wielkiego w Łodzi

Streszczenie libretta:

W małej greckiej miejscowości ludzie żyją według zwyczajów zakorzenionych w tradycji i w archaicznych zależnościach rządzących wspólnotą. Niechęć i zazdrość kobiet wzbudza młoda wdowa Marina, która odrzuca zaloty lidera mężczyzn – Manoliosa. Wzbudza to ogólne niezadowolenie. Niespodziewane pojawienie się Amerykanina Johna wywołuje poruszenie. Inność cudzoziemca, reprezentanta zachodniej kultury, jest nie do zaakceptowania przez społeczność. Niechęć i wrogi stosunek rośnie, gdy młody Amerykanin zakochuje się w Marinie, która nie ukrywa swojego zainteresowania przybyszem.

Pojawia się także Zorba – człowiek bez granic i barier, włóczęga, podróżnik. Jego nieposkromiony apetyt na życie i optymizm oczarowuje Johna. Wbrew otoczeniu i rzucając wyzwanie losowi, Zorba postanawia zaprzyjaźnić się z młodzieńcem. Wśród mieszkańców jest także osobliwa postać, pozostawiona przez dawnych kochanków, podstarzała subretka – Madame Hortense. Teraz żyje wspomnieniami dawnych romansów i występów w kabarecie, opuszczona i samotna. Spotykając Zorbę widzi w nim uosobienie wszystkich tęsknot, ten zaś, chce – choć na chwilę – dać kobiecie radość i roztacza wizję spełnienia jej marzeń.

Miłość Mariny i Johna upokarza Manoliosa. Wzburzona i bezlitosna społeczność przygotowuje zemstę. Wdowa zostaje zabita przez ukamienowanie.

Madame Hortense choruje i umiera. Po rozpaczy Johna przychodzi czas na smutek i przygnębienie Zorby. Zorba i John rozpoczynają taniec. Jest on wyrazem nadziei i wiary w wartość życia oraz przekonania, że mimo przeciwności losu zawsze warto patrzeć w przyszłość. W szalonym tańcu przekazują to przesłanie innym. Duch Dionizosa tańczy razem z nimi.

autor libretta: Lorca Massine

(opracowanie Anny Krzyśków)

Lorca Massine urodził się w Nowym Jorku jako syn rosyjskich emigrantów. Tańca uczył się u Yves Brieux, Victora Gzovskiego, Assafa Messerera i Anatole’a Wilzaka. Jako tancerz pracował ze światowej sławy choreografami, m.in. z Georgesem Balanchinem, Jeromem Robbinsem, swoim ojcem Leonidem Massinem i Mauricem Bejártem. Był kierownikiem baletu w Teatro dell’Opera di Roma w latach1981-1983 oraz kierownikiem baletu Teatru Wielkiego – Opery Narodowej w Warszawie w latach 1992- 1994.

Stworzył ponad 50 baletów, wśród nich: Mario i czarodziej, inspirowany opowiadaniem Thomasa Manna pod tym samym tytułem, Metamorfoza, oparty na opowiadaniu Franza Kafki, Esoteric Satie, Pieśń słowika, Ondine, Sebastian, Streets, Grek Zorba, do którego napisał libretto.

Grek Zorba do muzyki Mikisa Theodorakisa, spośród jego dzieł cieszący się największą popularnością pełnowymiarowy balet współczesny, został wystawiony w ponad 30 krajach, a niedawno miała miejsce 5-tysięczna prezentacja tego spektaklu. Massine wystawiał dzieła swoje i swojego ojca na najważniejszych światowych scenach, m.in. American Ballet Theatre w Nowym Jorku, Ballet du XXe siècle w Brukseli, Bayerische Staatsoper w Monachium, czy Bolshoi Ballet w Moskwie.