W spektaklu Black SQR w reżyserii Dawida Żakowskiego obraz „Czarny kwadrat na białym tle” Kazimierza Malewicza został potraktowany w sposób dosłowny, czyli jako przestrzeń, w którą wylewa się czerń, i w której wszystko zaczyna się od zera.
Na białym tle podłogi baletowej została wyklejona czarną taśmą przestrzeń (4×4 m), do której zostało zaproszonych pięcioro performerów. Przez kilka miesięcy projekt ten żył swoim wewnętrznym życiem, bez żadnej struktury ani funkcji. Nie było przygotowanego scenariusza, ani performatwnego celu. Odbywały się za to cykliczne 3-4-godzinne sesje, podczas których performerzy (dwie kobiety i trzech mężczyzn), poddawani byli „instrukcjom” narzucanym z zewnątrz. Poprzez użycie ciał, ruchu i elementów kompozycyjnych dokonywali improwizacji. „Instrukcje” miały charakter bodźców odnoszących się do suprematyzmu, czyli do wspomnianego rosyjskiego ruchu artystycznego, na czele którego stał Kazimierz Malewicz, skupionego na podstawowych formach geometrycznych, takich jak koła, kwadraty, linie i prostokąty, malowanych w ograniczonej gamie kolorów. Performerzy podczas sesji, improwizując w czarnym kwadracie, poddawani bodźcom sensualnym, dźwiękowym, intelektualnym, religijnym i politycznym dokonywali na sobie procesu komponowania i dekonstruowania.
Wszystkie te informacje przynoszone ze świata zewnętrznego – mówi Dawid Żakowski reżyser spektaklu – zamykaliśmy w czarnym kwadracie, przetwarzaliśmy i miksowaliśmy poprzez ruch. Stopniowo zaczęły wyłaniać się różne krajobrazy czerni. Sesje były nagrywane i kolektywnie analizowane, a z nagranego materiału, wybierane były sekwencje ruchowe i kompozycje poddawane choreograficznej obróbce. Przez kilka miesięcy proces ten miał charakter niemej, czystej formy, aż do czasu rezydencji na Festiwalu Unity, podczas której „Czarny kwadrat” doszedł do głosu. Zbierało się na burzę mieliśmy niewiele czasu na zaprezentowanie efektu pracy (work in progres), włączyłem mikrofon i zacząłem do niego mówić, i wtedy wypłynęły ze mnie wyparte i ukryte głęboko w psychice treści nawiązujące do wieloletniej praktyki poszukiwania „doskonałego”, „ogołoconego”, „człowieka czynu”, czyli „performera” Jerzego Grotowskiego. Dotarłem do osobistego punktu zero, zacząłem mówić, polemizować i kwestionować. Moja post-Grotowska tradycja wkroczyła do czarnego kwadratu, już nie zapośredniczona w ciałach, ale bezpośrednio i konfrontacyjnie. W ramach tego procesu uznałem, że „performer Grotowskiego”, który był dla mnie przez wiele lat niekwestionowaną wykładnią drogi twórczej to obiekt anachroniczny i muzealny, z którym należy podjąć polemikę”.
Inspiracje:
Anna Świrszczyńska (1909-1984) – polska poetka, dramatopisarka, prozaiczka, autorka wielu utworów dla dzieci i młodzieży. Poruszała w swoim tekstach tematy: m.in. losu kobiety i seksu, w specyficzny, tylko jej właściwy sposób oraz wypracowała charakterystyczny, oszczędny (często wręcz skąpy w słowa) styl, dzięki któremu Czesław Miłosz uznawał ją za jedną z najwybitniejszych i nowatorskich współczesnych poetek polskich, ale nie o mężczyznach tutaj mowa… Wystawienie dramatu tej wyjątkowej twórczyni jest częścią wieloletniego projektu TERAZ POLIŻ, mającego na celu przywrócenie do życia zapomnianych lub nieodkrytych jeszcze tekstów polskich dramatopisarek. Tegoroczna odsłona nosi nazwę „córy warszawskie #KobietyRobiąDramaty”.
Jerzy Marian Grotowski (ur. 11 sierpnia 1933 w Rzeszowie, zm. 14 stycznia 1999 w Pontederze) – polski reżyser teatralny, teoretyk teatru, pedagog. Jeden z największych reformatorów teatru XX wieku.
Dramaturgia i reżyseria: Dawid Żakowski
Asystent reżysera i produkcja: Maciej Tomaszewski
Współpraca dramaturgiczna: Piotr Piotrowicz
Współpraca choreograficzna: Ewelina Sobieraj
Muzyka i współpraca scenograficzna: Gamid Ibadullayev
Kostiumy: Zofia Komosa
Światła: Jędrzej Jęcikowski
Wykonanie: Paweł Mandziewski, Piotr Piotrowicz, Maciej Tomaszewski, Agata Zataj, Alicja Zalewska
Czas trwania: 50 min
Wstęp wolny.
Dawid Żakowski – reżyser, aktor i pedagog teatralny. Jest współzałożycielem Stowarzyszenia Sztuka Nowa (sztukanowa.pl) i Pracowni Teatru Fizycznego działającej w przestrzeni laboratoryjnej LUB/LAB w Warszawie. W ramach działań Stowarzyszenia i Pracowni TF prowadzi profesjonalne badania technik teatralnych i praktyki w dziedzinie międzynarodowej wymiany teatralnej. W latach 1997-2007 współpracował z Piotrem Borowskim jako aktor i asystent reżysera. Biorąc udział w jego spektaklach (Północ, Człowiek, Henryk. Hamlet. Hospital) występował m. in. w Paryżu, Lille, Berlinie, Dusseldorfie, Moskwie, Montevideo, Caracas, Belo Horizonte, Sao Paulo, Neapolu, Palermo, Florencji, Zurychu. Jako aktor współpracował również z Teatrem Pieśń Kozła we Wrocławiu, NeTTeatre w Lublinie. W ostatnich latach pracy twórczej realizuje projekty o charakterze interdyscyplinarnym, w ramach których wyreżyserował m. in. spektakle: Sylwia:Medea, Moja wolność – Moja niepodległość, Warsaw: in Between, Mapy Pamięci, ARTYSTA. Mechanika ucieczki, Badania solarystyczne 2.0, Orfeo’70, Turyści, Pompa Funebris. Od 2012 roku pracuje jako kurator ds. teatru w Sochaczewskim Centrum Kultury. Od 2008 roku współrealizuje również międzynarodowe projekty badawcze.
Paweł Mandziewski (1997) – aktor, performer. Ukończył Studium Technik Aktorskich w Warszawskiej Szkole Filmowej. W dorobku aktorskim ma kilkanaście etiud studenckich oraz epizody w profesjonalnych produkcjach. Pasjonuje się muzyką, fotografią, słowem pisanym – pisze krótkie formy poetyckie oraz krótkometrażowe scenariusze. Grał również na perkusji w zespole muzyki eksperymentalnej.
Piotr Piotrowicz (1993) – performer, dramaturg i dziennikarz kulturalny. Absolwent wydziału Wiedzy o Teatrze na Akademii Teatralnej w Warszawie. Od 7 lat związany ze Stowarzyszeniem Sztuka Nowa. Grał w spektaklach Władca Much (2012) i Artysta. Mechanika Ucieczki (2013). Pracował jako dramaturg i performer przy produkcjach Muchy (2015) i Badania Solarystyczne 2.0 (2016). Od 2017 roku współprowadził warsztaty teatru fizycznego dla młodzieży i dorosłych w ramach Kursu Teatru Fizycznego. Ukończył kurs Laboratorium kultury: Kształcenie w zakresie zawodu dramaturga organizowany przez SWPS Warszawa we współpracy z Nowym Teatrem.
Maciej Tomaszewski (1991) – performer. Absolwent studiów magisterskich na kierunku Wiedza o Teatrze na Akademii Teatralnej w Warszawie. Od 2011 roku w Stowarzyszeniu Sztuka Nowa jest współprowadzącym warsztaty teatru fizycznego w projektach edukacyjnych. Zagrał w spektaklach Władca Much, Mapy Pamięci, ARTYSTA. Mechanika ucieczki, Muchy, Badania Solarystyczne 2.0, Turyści. Współprowadzący Kursu Teatru Fizycznego organizowanego w Lub/Labie.
Alicja Zalewska (1997) – performerka. Studentka MISH na UW (psychologia i kulturoznawstwo) oraz Wiedzy o Teatrze na warszawskiej Akademii Teatralnej. Od 2016 roku aktywnie działająca w Stowarzyszeniu Sztuka Nowa w ramach Kursu Teatru Fizycznego. Performerka w spektaklu Pink Bitterness. Księżniczki (nagrodzonym na Ogólnopolskich Spotkaniach Młodego Teatru Krzykowisko w Maszewie). Współpracuje wolontaryjnie z działem edukacji teatru TR Warszawa.
Agata Zataj (1998) – aktorka, performerka. Studentka Kulturoznawstwa na UW. Uczęszczała do Ogniska Teatralnego u Machulskich, gdzie w 2015 roku zrealizowała projekt Story Lab 90s w ramach Festiwalu Korczak w Teatrze Powszechnym. Ukończyła kurs aktorski Sfilmowani.Od 2018 roku współpracuje ze Stowarzyszeniem Sztuka Nowa w ramach grupy teatru fizycznego, gdzie pracuje nad metodami ekspresji swojej osobowości i ciała.
