Fot. M. Grotowski
Balet Dziadek do orzechów to baśń przedstawiająca w formie XIX-wiecznego divertissement świat dziecięcych zabaw i marzeń. Różnorodne tańce są luźno związane z rozwojem akcji. Zresztą akcja ta jest raczej wątła. Jej miejsce zajmuje plan choreograficzny, którego tanecznym punktem kulminacyjnym jest grand pas de deux w II akcie, nie mające nic wspólnego z przygodami Klary, która jest jedynie biernym widzem wydarzeń.
Plan choreograficzny Dziadka do orzechów opracowany był przez Mariusa Petipę, lecz nagła choroba uniemożliwiła mu realizację baletu; powierzono ją asystentowi Petipy, Lwu Iwanowowi. Autor choreografii Dziadka do orzechów był więc ograniczony gotowym planem, sprawiającym także wiele trudności Czajkowskiemu, którego muzyka znacznie przekroczyła ramy ubogiego i naiwnego scenariusza.
Pragnąc nadać swej muzyce charakter ilustracyjny i przedstawić świat dziecięcy, kompozytor wprowadził po raz pierwszy do orkiestry czelestę oraz dziecinne trąbki, piszczałki i bębenki. Uwertura zawiera dwa tematy: skoczny, wesoły marsz dzieci oraz liryczny, śpiewny temat Klary. Do tematów tych kompozytor powraca wielokrotnie w kompozycji baletu.
Balet w 2 aktach: Libretto: Marius Petipa wg baśni E.T.A. Hoffmanna
Prapremiera: S. Petersburg, 6 XII 1892
Premiera polska: Bydgoszcz, 1958
Czas trwania: 2 godz.
Choreografia: Bożena Klimczak
Scenografia: Małgorzata Słoniowska
Reżyseria świateł: Bogumił Palewicz
