19 marca 2020 zmarł Zbigniew Juchnowski – solista baletu, choreograf i pedagog. Urodził się  4 grudnia 1932 w Brześciu nad Bugiem i jako czternastolatek przeniósł się z rodziną do Gdańska, gdzie rozpoczął naukę baletu w nowo powstałej szkole Janiny Jarzynówny-Sobczak. Kilka lat później zaczął występować w Studiu Operowym przy Filharmonii Bałtyckiej. W latach 1950-52 występował  w Zespole Pieśni i Tańca Wojska Polskiego, a następnie w  Zespole Pieśni i Tańca Krakowskiego Okręgu Wojskowego, skąd przeniósł się do Opery Śląskiej. 

Ważną decyzją Zbigniewa Juchnowskiego był przyjazd w 1954 roku do Warszawy i angaż do Opery, gdzie zadebiutował 20 grudnia tego roku jako Abraham, sługa Montecchiego w Romeo i Julii Prokofiewa w chorografii Jerzego Gogoła. Niedługo potem tańczył w tym samym balecie partię Benvolia.                                                                                                     

Dysponował bardzo dobrą aparycją, którą prezentował w rolach wymagających elegancji, oraz ekspresją, którą świetnie wykorzystywał do budowania postaci demonicznych i gwałtownych, jak: Zły duch w realizacji Jeziora łabędziego Czajkowskiego w choreografii Władimira Burmejstra, a później Rotbart w redakcji Raissy Kuzniecowej, Sewerian w Kamiennym kwiecie Prokofiewa w choreografii Aleksandra Tomskiego, Hilarion w Giselle Adolfa Adama w tradycyjnej choreografii Jeana Coralliego i Julesa Perrota, Bryaxis w Dafnis i Chloe Ravela w opracowaniu Alfreda Rodriguesa, Diabeł w Panu Twardowskim  Stanisława Miszczyka i Giovanni w balecie Francesca da Rimini Czajkowskiego w ujęciu choreograficznym Aleksieja Cziczinadze. 

Te same walory pomogły Juchnowskiemu w świetnej interpretacji tańców hiszpańskich, które zaprezentował po raz pierwszy w 1957 roku w operze Carmen George’a Bizeta, gdzie wystąpił u boku Liliany Wolskiej i Stanisława Szymańskiego w choreografii Stanisława Miszczyka. Odtąd był chętnie obsadzany przez choreografów w baletach, w których pojawiał się stylizowany folklor hiszpański – występował na przykład jako: Młynarz w Trójkątnym kapeluszu Manuela de Falli w opracowaniu Françoise Adret, Espado w Don Kichocie Ludwiga Minkusai w tańcu hiszpańskim w Kopciuszku Prokofiewa – oba w choreografii Aleksieja Cziczinadze, a także w Bolerze Ravela w choreografii Witolda Borkowskiego i jako Don Carlos w Goi Teresy Kujawy do muzyki Joaquina Rodrigo oraz jako Czajnik-eks-toreador w balecie System dr Pierza i prof. Smoły Witolda Grucy do muzyki Stefana Kisielewskiego.                                                                                                            

Oddzielną grupę stanowią jego kreacje aktorskie, w których ujawnił swoją vis comica, odgrywając role kobiece: Wróżki Jędzuni w Bardzo śpiącej królewnie Augustyna Blocha w choreografii Witolda Grucy, Przełożonej w Balu kadetów Johanna Straussa w kompozycji choreograficznej Davida Lichine’a czy przezabawnej Wdowy Simone w Córce źle strzeżonej Fredericka Ashtona do muzyki Ferdinada Hérolda.                                                                              

Na scenie warszawskiej wystąpił w 896 spektaklach, wieńcząc karierę rolami aktorsko-pantomimicznymi, jak: Książę Kurlandii w Giselle, czy Ojciec Klary w Dziadku do orzechów  Czajkowskiego w choreografii Andrzeja Glegolskiego. Od lat 70. tych XX wieku Zbigniew Juchnowski pełnił funkcję asystenta choreografa (wtedy Witolda Grucy), najpierw przy realizacji Halki w Teatrze Wielkim w Warszawie w 1975 roku,  a następnie przy powstawaniu baletów: III Symfonia Tadeusza Bairda, Stanisław i Anna Oświęcimowie Mieczysława Karłowicza i Wesele w OjcowieKarola Kurpińskiego i Józefa Damsego.                                               

Jako samodzielny choreograf współpracował z teatrami dramatycznymi, takimi jak:  Teatr Ziemi Pomorskiej w Grudziądzu przy wystawieniu Staroświeckiej komedii Aleksieja Arbuzowa (reż. Alicja Choińska, 1979), Teatr im. Adama Mickiewicza w Częstochowie przy realizacji Domku z kart Marii Koszyc i Emila Zegadłowicza (reż. Ryszard Krzyszycha, 1979) i Teatr Płocki, gdzie  zrealizowano Szalony dzień, czyli Wesele… Pierre’a Beaumarchais w reżyserii Jarosława Kuszewskiego oraz w  teatrach muzycznych, jak: Krakowski Teatr Muzyczny, gdzie Juchnowski stworzył choreografię do opery Połowiacze pereł George’a Bizeta w 1981 roku, i Opera w Bydgoszczy, gdzie w tym samym roku wystawiona została Halka Stanisława Moniuszki.

W 1988 roku Zbigniew Juchnowski opracował w Teatrze Wielkim w Warszawie choreografię do opery Czarna maska Krzysztofa Pendereckiego, a rok później wziął udział w wieczorze baletowym Nasz Niżyński, na który złożyło się siedem kompozycji choreograficznych, zainspirowanych karierą i baletami Wacława Niżyńskiego. W ramach wieczoru Zbigniew Juchnowski zaproponował warszawskiej widowni Młodzieńca z różą do muzyki Carla Marii von Webera.                                                               

Niedługo potem Juchnowski podjął  współpracę z Marią Fołtyn przy realizacji Strasznego  dworu Moniuszki  w Operze i Operetce w Krakowie, a kilka lat później Maria Krzyszkowska zaprosiła go do współpracy w Teatrze Muzycznym „Roma”, gdzie był  asystentem Conrada Drzewieckiego przy wystawieniu Carmen Bizeta (1995) i baletu Królewna Śnieżka w choreografii Kamy Akucewicz do muzyki Bogdana Pawłowskiego (1996).             

Swoje doświadczenie sceniczne Zbigniew Juchnowski wykorzystał także w pracy w filmie, występując w 1973 roku w roli Alvareza w spektaklu telewizyjnym To niemożliwe kochanie Patricka Quentina w reżyserii Anny Minkiewicz. Kilka lat później został konsultantem choreograficznym Ryszarda Rydzewskiego przy filmie Akwarele, gdzie wystąpił w roli Puzona, nauczyciela tańca. Opracował także choreografię do spektakli telewizyjnych: Noc wenecka  Alfreda de Musseta w reżyserii Marii Wachowiak, gdzie tańczyli: Danuta Borzęcka, Danuta Piasecka i Jerzy Makarowski, oraz O wpół do jedenastej wieczór, latem Marguerite Duras w reżyserii Daniela Bargiełowskiego. W 1987 roku przygotował choreografię do filmu fabularnego Trzy kroki od miłości Ryszarda Rydzewskiego, komponując taniec Romea i Julii do muzyki Piotra Czajkowskiego w wykonaniu  Beaty Więch i Arkadiusza Stępnia oraz występując we fragmencie baletu  Giselle razem z Ewą Głowacką i Mariuszem Małeckim. 

Przez wiele lat Zbigniew Juchnowski był pedagogiem tańca klasycznego w warszawskiej szkole baletowej.                               

Ryszarda Gozdowska, koleżanka ze sceny i Zrzeszenia Artystów Scen Polskich tak wspominała swojego kolegę w 2013 roku: „…Zbyszek oprócz zdolności tanecznych ma również zdolności wokalne, pięknie śpiewa barytonem, występował nawet na Estradzie jako piosenkarz. Przez ponad 25 lat był również pedagogiem w Szkole Baletowej im.Turczynowicza w Warszawie. Spod jego skrzydeł wyszło wielu wspaniałych tancerzy pracujących w operach i zespołach tanecznych na całym świecie…”.

Rysia Gozdowska, Sylwetka. Zbigniew Juchnowski, „Biuletyn Informacyjny Zarządu Stowarzyszenia ZASP”, lato 2013 nr 28, s. 48.

Za swoje zasługi otrzymał między innymi: Medal Karola Szymanowskiego (1999), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1985) oraz Srebrny Krzyż Zasługi. 

Opracowanie: Joanna Sibilska