Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca Mazowsze im. Tadeusza Sygietyńskiego

„Mazowsze” zostało powołane do życia do życia dekretem Ministerstwa Kultury i Sztuki z 8 listopada 1948 roku, polecającym profesorowi Tadeuszowi Sygietyńskiemu stworzenie zespołu ludowego. Jego zadaniem miała być troska o tradycyjny repertuar ludowy, oparty na pieśniach, przyśpiewkach i tańcach wsi mazowieckiej i regionalnej tradycji artystycznej. Idea zespołu zrodziła się jednak już wcześniej.

Tadeusz Sygietyński, wybitny kompozytor i miłośnik folkloru oraz Mira Zimińska-Sygietyńska, aktorka przedwojennej sceny, w ruinach bombardowanej Warszawy obiecali sobie, że jeśli przeżyją wojnę, założą zespół. O ile dla aktorki filmowej i kabaretowej dziedzina ta wydawała się odległa, o tyle dla Sygietyńskiego była realizacją dawnych marzeń. Zimińska porzuciła karierę aktorki i zajęła się sprawami organizacyjnymi. Sygietyński komponował w oparciu o oryginalne ludowe pieśni. Zaglądali do wiejskich chat: Zimińska w poszukiwaniu oryginalnych strojów, Sygietyński − uzdolnionej młodzieży. Na siedzibę Zespołu wybrano podwarszawską posiadłość z początku XX wieku − Karolin.

Pod koniec 1948 roku do pałacu w Karolinie zaczęły zjeżdżać pierwsze grupy młodzieży z okolicznych wiosek i miasteczek. Sygietyńscy musieli zadbać nie tylko o warunki bytowe, ale i o zapewnienie swoim podopiecznym wykształcenia. Rozpoczęła się nauka, próby, ćwiczenia i po dwóch latach, 6 listopada 1950 roku, na deskach Teatru Polskiego w Warszawie odbyła się premiera. Początkowo program artystyczny składał się z piosenek przeplatanych tańcami z centralnej Polski.

Po warszawskiej premierze, między kolejnymi koncertami i planami na przyszłość, miały zapaść najważniejsze decyzje. Już w 1951 roku „Mazowsze” rozpoczęło światowe tournée, najpierw w oczywistym wówczas kierunku – do ZSRR. Po trzech latach polskie władze zezwoliły na wyjazd Zespołu za „żelazną kurtynę”. W roku 1954 zespół wystąpił w Paryżu, a sześć lat później – w Stanach Zjednoczonych.

Śmierć Sygietyńskiego w 1956 roku postawiła pod znakiem zapytania plany „Mazowsza” na przyszłość. Rozważano nawet rozwiązanie Zespołu.

„Gdyby nie Mira, nie byłoby Sygietyńskiego, ani «Mazowsza»” − napisał kiedyś Marian Hemar, poeta i przyjaciel zespołu. To ona po śmierci profesora przejęła kierownictwo nad zespołem i uczyniła „Mazowsze” takim, jakie jest dziś. To dzięki Zimińskiej-Sygietyńskiej na przestrzeni lat rozszerzono program do 40 regionów etnograficznych, opracowano niezbadane wcześniej pieśni religijne, patriotyczne i inne. Dzięki temu „Mazowsze” zdobyło światową sławę, dając ponad 6 tysięcy koncertów, dla ponad 18 mln publiczności, w Polsce i w 51 krajach świata. Mira Zimińska-Sygietyńska kierowała Zespołem ponad 40 lat, poświęcając bez reszty swój talent, doświadczenie i życie. „Mazowsze” stało się drugą po kabarecie pasją jej życia, o czym wspomina w jednej ze swych książek. Do końca życia (zm. 26 stycznia 1997) nie utraciła energii, zamiłowania do pracy i humoru. Nie chciała też słyszeć o przejściu na emeryturę (miała 2430 dni niewykorzystanego urlopu).

1 sierpnia 2006 roku zmarł Stanisław Jopek − pierwszy solista zespołu i jeden z jego niekwestionowanych filarów. Jego głos rozpoznawalny był w każdym domu. Zasłynął z piosenek „Mazowsza”, zwłaszcza Furmana, dzięki któremu zdobył żartobliwy tytuł Pierwszego Furmana Rzeczypospolitej, ale również z pieśni Chopina, Moniuszki oraz polskich kolęd. Poza granicami Polski − oprócz kunsztu i doskonałej formy − doceniano u Stanisława Jopka perfekcyjne wykonanie pieśni państw, które gościły „Mazowsze” (śpiewał w 36 językach!).

Do dziś „Mazowsze” zachwyca młodością, wigorem, profesjonalizmem i kolorem. W repertuarze zespołu znajdują się opracowania 42 regionów etnograficznych. Podczas jednego koncertu podziwiać można niemal połowę z nich. Kostiumy różnią się nie tylko pochodzeniem, ale także kolorami, bogactwem zdobień i materiałami, z których są wykonane. Większość układów choreograficznych jest autorstwa Witolda Zapały, niegdyś solisty baletu, a następnie jego wieloletniego choreografa. W repertuarze „Mazowsza” znajdują się także choreografie Eugeniusza Paplińskiego, Zbigniewa Kilińskiego, Jerzego Kaplińskiego, Elwiry Czech-Kamińskiej.
Obecnie funkcję kierownika baletu sprawuje Zofia Czechlewska, a dyrektorem Zespołu jest Jacek Boniecki.

Ambasador Polskiej Kultury

„Mazowsze” należy do największych na świecie zespołów artystycznych, sięgających po tańce narodowe, piosenki, przyśpiewki i obyczaje. Z uwagi na ogromne bogactwo repertuarowe, „Mazowsze” powszechnie uznawane jest za zespół narodowy. Dla tysięcy widzów na całym świecie koncerty „Mazowsza” były pierwszym kontaktem z polską kulturą. Dla licznie rozsianej po świecie Polonii od lat są okazją mentalnego powrotu do kraju. Jerzy Waldorff, wybitny krytyk muzyczny, nazwał „Mazowsze” perłą w koronie Rzeczypospolitej. Od ponad pół wieku zespół pełni zaszczytną funkcję Ambasadora Polskiej Kultury.

Wybrane recenzje

„The New York Times”, Stany Zjednoczone:

„Nie ma nic wspanialszego nad «Mazowsze». Polski zespół folklorystyczny rozpoczął swoje tournée po Ameryce − ósme od momentu powstania Zespołu w 1948 roku – bogatym i rozgrzewającym serca występem w sobotni wieczór w Brooklyn Center dla artystów brooklińskiej szkoły. […] Tancerze i śpiewacy prezentują 28 numerów, w których melodyjna muzyka i żywiołowy taniec niepozbawione są humoru. Ogromna radość i spontaniczność, z jaką «Mazowsze» wykonuje swój program, jest dowodem, że to, co robią sprawia im wielką przyjemność, znajduje to również swój wyraz w reakcjach publiczności. […]

Jednym z najcudowniejszych obrazów było Winobranie z regionu lubuskiego. Jest to majestatyczny, dostojny taniec z girlandami, w którym chłopcy i dziewczęta noszą winogrona i kwiaty”.

„La Prenca”, Barcelona, Hiszpania: