Spektakl „Don Kichot” Anny Hop z audiodeskrypcją w Operze na Zamku w Szczecinie

Audiodeskrypcja to świetna, choć nadal rzadko wykorzystywana przez teatry opcja na przełamanie barier w uczestnictwie osób wykluczonych w sektorze sztuki. Projekt został sfinansowany z Krajowego Planu Odbudowy.

Przygotowując audiodeskrypcję baletową musimy zbudować ją na opisach, bez używania fachowego słownictwa określającego figury taneczne, kroki wykonywane przez tancerzy – mówi Michał Sławecki – kontratenor, który wraz z Maciejem Sudewiczem przygotował specjalny skrypt spektaklu baletowego Don Kichot Opery na Zamku do muzyki L.A. Minkusa. Pomoże on osobom niewidomym i niedowidzącym „obejrzeć” przedstawienie, uruchomi ich wyobraźnię i zabierze do świata błędnego rycerza z La Manchy. O tym, jak opisać ruch tancerza, połączyć go z muzyką, scenografią, kolorami i emocjami na scenie z autorami audiodeskrypcji  – twórcami projektu „Oko na ucho” – rozmawiała Magdalena Jagiełło-Kmieciak w wywiadzie dla Opery na Zamku w Szczecinie:

Magdalena Jagiełło-Kmieciak: Audiodeskrypcja jest bardzo trudnym zadaniem. Jak wyraża Pan ruch w słowach, kiedy na scenie równocześnie dzieje się wiele różnych rzeczy – jak tworzy Pan opisy dla osób, które nie widzą kolorów ani sekwencji choreograficznych?

Michał Sławecki: To bardzo trudny tekst, który nazywany jest „skryptem”. Przede wszystkim najtrudniejszym zadaniem jest napisanie skryptu, który nie będzie narzucał interpretacji. Uchwycenie akcji na scenie, myśli reżysera, ale przede wszystkim fabuły i sensu jest nie lada wyzwaniem. Przygotowania do stworzenia takiego skryptu są długie i na poszczególnych etapach tej pracy rozwiązuje się wszystkie problemy. Nie jesteśmy w stanie stworzyć tekstu, który dokładnie opisze każdy gest, ruch, kiedy mamy na scenie bardzo dużą grupę tancerzy i każdy wykonuje inne działania. Musimy poznać relacje pomiędzy postaciami, na późniejszym etapie wywnioskować, co dla całego przebiegu akcji ma największe znaczenie. W balecie, proszę pamiętać, nie mamy tekstu, i to jest dodatkowe wyzwanie, natomiast wydaje nam się, że dobrze stworzony skrypt nie odbiega w niczym od skryptu opery.

M. J-K: Nie odbiega? Mamy w niej słowo, śpiew, więc powinna być łatwiejsza w odbiorze dla niedowidzących. Wcześniej przygotowywał Pan audiodeskrypcję opery W.A. Mozarta Così fan tutte…

M. S.: Są cechy wspólne i różnic jest niewiele. Przygotowując audiodeskrypcję baletową musimy zbudować ją na opisach, bez używania fachowego słownictwa określającego figury taneczne wykonywane przez tancerzy. Najważniejsze, aby osoba niewidoma nie straciła myśli przewodniej przez cały spektakl, to jest nasze zadanie. Byłoby oczywiście najłatwiej móc używać w skrypcie takiego słownictwa, ale naszym zadaniem jest sprawić, by był on dostępny dla każdego. Zakładamy od samego początku, że na widowni może być osoba, która jest znawcą baletu, ale może być taka, dla której to dopiero początek przygody.

M. J-K.: Jak przygotowuje się pan do audiodeskrypcji? Jakie specjalne wyzwania stawia przed panem balet Don Kichot?

M.S.: Przede wszystkim praca nad skryptem to wielokrotne oglądanie spektaklu i analizowanie. Często zdarza się, że dopiero przy którymś powtórzeniu dostrzegamy drobne elementy, bo wcześniej skupiliśmy się na innych elementach. Wymaga to ogromnego skupienia, koncentracji na najwyższym poziomie. Oczywiście muzyka bardzo mocno mi podpowiada. W wielu kwestiach również naprowadza i sugeruje. Ja jako muzyk, bo na co dzień jestem śpiewakiem operowym, przede wszystkim staram się zawsze połączyć to w całość, aby odbiorca miał poczucie, że żadna z warstw nie została zdominowana. Aby to ocenić, ostatnim etapem jest spotkanie z osobą niewidomą, która jest dla nas żywym dowodem, co musimy jeszcze poprawić, co nie jest czytelne i zrozumiałe. Dopiero kiedy spełnimy te elementy, skrypt trafia do Opery.

M. J-K.: Czy współpracuje pan z choreografem lub reżyserem, by lepiej zrozumieć zamysł spektaklu i wierniej przekazać go w opisie?

M.S.: Tak, tak, to przede wszystkim. Na samym początku zawsze kontaktujemy się reżyserem bądź choreografem, aby poznać zamysł spektaklu. Na późniejszym etapie, jeżeli mamy jakiekolwiek wątpliwości, również kontaktujemy się z twórcami spektaklu.

M. J-K.: Jakie elementy widowiska – jak scenografia, kostiumy, muzyka – opisuje pan najdokładniej, aby odbiorcy mogli poczuć atmosferę i emocje na scenie?

M.S.: Nie ma jednego elementu opisywanego szczególnie albo dokładniej. Każdy opisuje się bardzo ciekawie i wnikliwie, aby nic nie umknęło naszej uwadze. Najtrudniej opisuje się sceny, w których tancerze bądź aktorzy śpiewacy mają tzw. niedopowiedzenia na scenie, coś między słowami. Ale na wszystko można znaleźć rozwiązanie.

M. J-K.: Czy próbuje pan tworzyć pewien rytm w audiodeskrypcji, dopasowany do tempa i nastroju spektaklu, aby odbiorcy lepiej poczuli muzykę i ruch tancerzy? 

M.S.: Jest pewnego rodzaju rytm, ale przede wszystkim staramy się zachować równowagę, aby nie zakrzyczeć żadnego z elementów. To bardzo ważne, aby odbiorca, mógł mieć pełen obraz spektaklu, dlatego też często muzyka pozostaje na pierwszym planie. W balecie bardzo często dana sekwencja kroków jest powtarzana kilkukrotnie, wtedy jest miejsce, w którym nie powtarzamy opisu, by można było wsłuchać się w muzykę, która, nie zapominajmy, odbywa ogromną rolę w interpretacji danego dzieła.
Na koniec chciałbym jeszcze dodać, że jestem ogromnie dumny, że Opera na Zamku w Szczecinie po raz kolejny staje się dostępna dla osób niewidomych i słabowidzących przygotowując kolejny tytuł z audiodeskrypcją w swoim repertuarze. Od wielu lat marzyłem, aby Opera była miejscem otwartym dostępnym dla wszystkich. Dzięki zaproszeniu do współpracy, moje marzenie staje się faktem. To ogromna radość móc pracować przy tak wspaniałym projekcie dla Opery na Zamku w Szczecinie.

 Opis spektaklu:

Przygody błędnego rycerza Don Kichota i jego wiernego giermka Sancho Pansy w pełnym humoru balecie inspirowanym legendarną powieścią Miguela Cervantesa. Autorskie spojrzenie na arcydzieło Cervantesa z podążającym za swoimi marzeniami Don Kichotem oraz gorącą jak Hiszpania taneczną wędrówką pełną werwy, fantazji i humoru. Zabawne przygody błędnego rycerza oraz jego towarzyszy dają impuls do zaprezentowania tanecznych popisów z całą gamą skoków, podnoszeń i piruetów. Na scenie ujrzymy scenografię oraz bogactwo kostiumów inspirowanych Gaudim i Picassem. Don Kichot to jeden z najsłynniejszych baletów klasycznych przepełniony dowcipem, dynamiką i hiszpańską werwą. Ekspresyjna muzyka, różnorodność scen, w tym również pantomimicznych oraz ognistych tańców, mnóstwo ciekawych charakterów i wiele emocji gwarantuje doskonałą zabawę zarówno dla dorosłej jak i młodszej publiczności. Pierwszą wersję choreograficzną Don Kichota do melodyjnej muzyki Minkusa stworzył Marius Petipa, ojciec XIX-wiecznego baletu rosyjskiego, twórca choreografii do takich arcydzieł muzycznych Piotra Czajkowskiego jak Jezioro łabędzie i Śpiąca królewna.

Realizatorzy:

Reżyseria, choreografia, libretto  – Anna Hop

Kierownictwo muzyczne – Jerzy Wołosiuk

Scenografia, multimedia, reżyseria świateł – Małgorzata Szabłowska

Kostiumy – Katarzyna Rott

Animacje – Agata Hop

Asystentka kostiumografa – Anna Zwiefka

Bilety dostępne do kupienia na stronie: Don Kichot | Opera i w kasach biletowych Opery.