Fot. Ewa Krasucka
Wielki niemiecki romantyk E.T.A. Hoffmann sporą część życia spędził wśród Polaków. Miał polską żonę, tworzył i pracował w Głogowie, Poznaniu, Płocku, a na koniec w Warszawie. Mieszkał u nas w Kamienicy pod Samsonem przy ulicy Freta i tu zaprzyjaźnił się z sąsiadem Juliusem Eduardem Hitzigiem, którego dzieci – Marię i Fritza sportretował potem w swojej opowieści Dziadek do orzechów i król myszy. Po latach, Aleksander Dumas (ojciec) uznał ją za „najpiękniejszą baśń” i przerobił na język francuski, dzięki czemu spopularyzował w całej Europie. W tej wersji trafiła ona także do rąk choreografa Mariusa Petipy i kompozytora Piotra Czajkowskiego w Petersburgu – twórców libretta i muzyki słynnego baletu (1892), który okazał się z czasem jednym z najpopularniejszych tytułów baletowych świata.
Dziadka do orzechów nie mogło więc zabraknąć w repertuarze Polskiego Baletu Narodowego. To typowo familijne przedstawienie, dla dzieci i całych rodzin, mocno związane jest z euroamerykańską tradycją bożonarodzeniową. Pojawiło się teraz na scenie warszawskiej w szczególnie widowiskowej oprawie plastycznej, z wykorzystaniem niezwykłych możliwości technicznych sceny Teatru Wielkiego. Twórcami choreografii są dwaj wybitni artyści: Holender Toer van Schayk, nagrodzony niedawno w Moskwie za całokształt twórczości prestiżową nagrodą Benois de la Danse, oraz Kanadyjczyk Wayne Eagling, dyrektor English National Ballet. Scenografem przedstawienia jest również Toer van Schayk, którego dekoracje i kostiumy ozdobiły u nas wcześniej Kopciuszka w choreografii Fredericka Ashtona. Tym razem umiejscowił on akcję baletu w scenerii starej Warszawy z czasów E.T.A. Hoffmanna.
Choreograf i scenograf Toer van Schayk: „Dziadek do orzechów i król myszy, którego premiera w wykonaniu Polskiego Baletu Narodowego odbyła się w 2011 roku to odnosząca sukcesy wersja bajki stworzona przeze mnie i Wayne’a Eaglinga. Pierwszy wykonał ją zespół Het Nationale Ballet w Amsterdamie w 1996 roku. Pierwotnie umieściłem akcję w Amsterdamie, jednak dla tej polskiej inscenizacji przeniosłem ją do XIX-wiecznej Warszawy. Chociaż balet znamy jako Dziadka do orzechów, pragnęliśmy uhonorować oryginalną opowieść E.T.A. Hoffmanna i posłużyliśmy się pierwotnym tytułem Dziadek do orzechów i król myszy. Ucieszyła mnie informacja, że Hoffmann mieszkał w Warszawie i może tutaj około 1806 roku obmyślał swoją opowieść. Dlatego uznałem, że mogę umieścić Hoffmanna z jego kocurem Mruczysławem wśród gości na przyjęciu w dniu św. Mikołaja u Juliusa Eduarda Hitziga, przyjaciela Hoffmanna, kolejnej historycznej postaci warszawskiej. Nie tylko scenografię, lecz także część choreografii zmieniliśmy lub stworzyliśmy na nowo dla polskiego spektaklu. Boris Asafiew, rosyjski badacz i kompozytor napisał o Dziadku do orzechów: „To rzadkie zjawisko artystyczne, symfonia dzieciństwa, czy raczej okresu przejściowego, kiedy nieznane młodzieńcze tęsknoty wprawiają już w niepokój, a nie pozbyliśmy się jeszcze dziecięcych nawyków”.”
Balet-feeria w dwóch aktach
Libretto: Marius Petipa wg opowieści E.T.A. Hoffmanna
Prapremiera: Teatr Maryjski, Sankt Petersburg, 6 grudnia 1892
Premiera polska: Teatr Nowości, Warszawa, 30 grudnia 1922
Premiera tej inscenizacji: Het Nationale Ballet, Amsterdam, 13 grudnia 1996
Premiera Polskiego Baletu Narodowego: Teatr Wielki, Warszawa, 25 listopada 2011
czas trwania spektaklu: 2 godz. 25 min., w tym: 1 przerwa
Dyrygent: Evgeny Volynsky
Choreografia: Toer van Schayk, Wayne Eagling
Scenografia i kostiumy: Toer van Schayk
Światła: Bert Dalhuysen
Asystenci choreografa: Steven Etienne, Natalia Hoffmann, Caroline Iura, Joseph Kerwin, Jarmo Rastas
Polski Balet Narodowy, Orkiestra Opery Narodowej, Uczniowie Ogólnokształcącej Szkoły Baletowej im. R. Turczynowicza, Chór dziecięcy oraz statyści.
