Z Portugalii do Polski: podróż do Warszawy w ramach międzynarodowej rezydencji dla artystów z niepełnosprawnością

Diana Bastos, portugalska tancerka i pierwsza artystka z niepełnosprawnością, która otrzymała wsparcie finansowe z unijnego funduszu i-Portunus, opowiada o swoim doświadczeniu współpracy z polskim Teatrem 21. W trakcie rezydencji artystycznej Diana pracowała z choreografką Justyną Wielgus. Rezultatem tej współpracy był udział Diany w debiutanckim przedstawieniu Wielgus PokaZ, które odbyło się w warszawskiej Zachęcie Narodowej Galerii Sztuki. Spektakl Wielgus nakierowany było na sam akt patrzenia, na to, co widzimy, a co pozostaje ukryte, na ograniczenia, jakie stereotypy odciskają na naszych tożsamościach – na zakwestionowanie tego, co jest społecznie akceptowalne.

„Chciałabym móc myśleć o pobycie w Polsce jako o wizycie w domu mojego najlepszego przyjaciela, ale tak nie było. Chciałabym powiedzieć, że czułam się jak w domu, ale to także nie byłoby właściwe określenie. Wylądowałam w Warszawie 9 listopada 2019 roku i wtedy koła mojego wózka inwalidzkiego zostały przekłute. Teraz, kiedy ktoś pcha mój wózek, ten samoistnie skręca w lewo. Nie umiem określić ile razy, znajdując się w nowym miejscu, napotykałam na tego rodzaju frustracje – trudności, jakich artyści bez alternatywnej motoryki nigdy by nie doświadczyli w czasie rezydencji. Mimo tego pierwszego wspomnienia chcę pamiętać Warszawę jako miejsce, do którego przywiodła mnie opatrzność i dzięki któremu mogłam poznać artystkę, która po dziś dzień zajmuje ważne miejsce w moim sercu.

Podczas pierwszego wieczoru rezydencji poznałam osoby, z którymi potem pracowałam nad projektem Przekraczanie Granicy. W gwarnej, pełnej nowych ludzi restauracji siedzę obok choreografki Justyny Wielgus. Nie znamy się, ale razem śmiejemy się z faktu, że Teatr 21 prowadzony jest przez trzy Justyny. Ta Justyna przedstawia mnie Lennardowi Davisowi (profesorowi zajmującemu się studiami nad niepełnosprawnością i autorowi książek Egzekwowanie normalności i Koniec normalności). To wtedy, nie zdając sobie jeszcze sprawy z wagi tej rozmowy, odniosłam dziwne wrażenie, że to, o czym rozmawialiśmy, stanie się dla mnie istotne podczas mojego pobytu tutaj.

Starając się wyjść poza dotychczasową narrację „tancerki dotkniętej porażeniem czterokończynowym; performerki, która zaczyna znowu chodzić; aktywistki, która niepokoi portugalskie teatry”, zaczynamy dyskusję o tym, jak tworzone są normy i do czego to prowadzi. Rozmawiamy o tym, jak artyści z niepełnosprawnością postrzegani są przez społeczeństwo i w tej właśnie chwili przychodzi objawienie. Wiem, jakie tematy muszę poruszyć w swojej rozprawie naukowej: ludzki potwór, hybrydyzacja ciała i możliwości z tym związane.

Podczas mojej rezydencji artystycznej z Teatrem 21 zapoznałam się z technikami i metodami pracy Justyny Wielgus, miałam możliwość zdobycia funduszy na podróże w celach badawczych, na pracę z asystentem i zanim się obejrzałam, rezydencja z kilkudniowego pobytu przedłużyła się do miesiąca i zakończyła spektaklem w Zachęcie Narodowej Galerii Sztuki.

Miałam możliwość pracowania ze wspaniałymi polskimi artystami – Maciejem Kasprzakiem, Michałem Pęszyńskim, Aleksandrą Stolarek, Heleną Urbańską, Katarzyną Żeglicką – jednocześnie podejmując wyzwanie przeciwko faszystowskim procesom, które kreują normy określające to, jak powinniśmy wyglądać, przedstawiać się i istnieć w świecie.

Pracowaliśmy wspólnie, każdy ze swoją wyjątkowością i z unikalnym ciałem, badając, jak ludzie są wykluczani ze społeczeństwa, w jaki sposób następuje proces marginalizacji, staraliśmy się zmapować typy zachowań, które wzmacniają te bariery społeczne. To właśnie w Warszawie po raz pierwszy znalazłam sposób wyrazu, który współgra z moją energią, chęcią robienia szumu wokół tych spraw i rzucania wyzwania ludziom. Znalazłam go dzięki nowej publiczności i współpracownikom – to był moment, kiedy poczułam się jak w domu. To budujące doświadczenie pozwoliło mi wznieść moją praktykę artystyczną na wyższy poziom, jednocześnie bazując na moich wcześniejszych działaniach. Pracując w Polsce, odkryłam cudowną synergię, która czyni nas w pełni artystami, jednocześnie wytrącając nas z własnej strefy komfortu. Jak mówił mi Lennard kilkukrotnie: Pozwól swojemu pięknu śpiewać”.

***

Ten artykuł został zamówiony przez Europe Beyond Access, którego kluczowym partnerem w Polsce jest British Council. British Council współpracuje z Instytutem Muzyki i Tańca, Instytutem Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego oraz Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, aby rozpowszechniać idee Europe Beyond Access w Polsce.

http://europebeyondaccess.com/

https://www.producoesindependentes.pt/artistas/diana-niepce/

http://aniepce.com

Polecamy także wcześniejszy tekst Diany Bastos Niepce Naga i niepełnosprawna: ciało jako obraz siły i piękna

O rezydencji Diany i o spektaklu PokaZ można także przeczytać w:

Dwutygodnik.com: https://www.dwutygodnik.com/artykul/8654-ucieczka-z-obrazu.html

Taniecpolska.pl: https://www.taniecpolska.pl/wydarzenia/show/17028

Dialog: http://www.dialog-pismo.pl/blog/co-widzisz

Nadchodzące pokazy Diany Bastos Niepce:

(Daty performansów mogą ulegać zmianom w związku z narodowym planem przeciwdziałania nowemu wirusowi Covid-19 i podlegają zaleceniom Ministerstwa Zdrowia Republiki Portugalii)

5 czerwca 2020: Duet – Diana Niepce – DefFest – Capitólio, Lizbona

24 października 2020: Duet – Diana Niepce – Cinema Gemini – Oliveira de Azeméis

Kwiecień 2021: Premiér of Anda, Diana – Diana Niepce – data do potwierdzenia, Lizbona

Diana wzięła także udział w drugim laboratorium tańca zorganizowanym przez Skånes Dansteater w Malmö, w Szwecji w ramach międzynarodowego projektu Europe Beyond Access. Skånes Dansteater jest instytucją partnerską projektu Europe Beyond Access. Więcej informacji o artystycznej działalności Diany można znaleźć na jej profilu.