Autor: Łukasz Wójcicki

Od kilku lat na Zachodzie coraz śmielej mówi się o dekolonizacji sztuki, w tym sztuk performatywnych. Jakie to ma i jakie powinno mieć konsekwencje dla sceny tańca i choreografii – o tym za chwilę, bo wcześniej łyk historii, który nakreśli niezbędny kontekst polityczny do zrozumienia procesu dekolonizacji.

Sala im. Wojciecha Krukowskiego, budynek Laboratorium Zamku Ujazdowskiego. Czarne ściany, biała podłoga. Tu się kończą oczywistości, skróty myślowe i proste przekładanie rzeczywistości na przestrzeń performatywną. Tu się zaczyna warsztat z improwizacji kontaktowej Andrew Wassa. W opisie warsztatu czytamy m.in., że „każdy ruch w każdym momencie tańca jest wyrzeźbiony z czasowo-przestrzennego potencjału kinetycznego, jaki zapewnia tancerzom ich dotychczasowy trening i ich estetyka”. Rezonuje to moim zdaniem z koncepcją rzeźby, która jest ukryta w bryle materiału i czeka na swoje wydobycie ręką rzeźbiarza lub rzeźbiarki. Podobnie jest u Wassa – ruch, który za chwilę zrobię, już jest, gotowy, czeka na mnie w czasoprzestrzeni i...

System państwowego więziennictwa, razem z całym więziennym kompleksem przemysłowym (Prison-Industrial Complex, PIC[1]) to specyficzny performans ze ścisłą partyturą (score) choreograficzną. Partytura ta obejmuje choreograficzne strategie przetrwania osadzonych i strategie kontroli tych, którzy nadzorują i karzą. Jest to performans, którego istotę trafnie opisuje Debordowska charakterystyka społeczeństwa jako spektaklu, tutaj w mikroskali jako zamkniętego systemu więziennego: Spektakl jest ideologią par excellence, ukazuje bowiem istotę każdego systemu ideologicznego: zubożenie, zniewolenie i zaprzeczenie rzeczywistego życia. Spektakl jest materialnym wyrazem oddzielenia i oddalenia się człowieka od człowieka[2]. Joanna Nikodemska w artykule Co dzieje się za murami polskiego więzienia[3] pisze, że za kratami opłaca się grać, bo więzienie to...

Projekty site-specific realizują potrzebę wychodzenia poza instytucjonalne ramy sztuki, poza teatr czy galerię, z wnętrza sztuki na jej marginesy. To kwestionowanie instytucji jako miejsca do prezentacji sztuki staje się działaniem politycznym, uwalniającym sztukę z jednej strony od obostrzeń regulaminów i przepisów obowiązujących w danej instytucji kultury, z drugiej – od konwenansu galeryjno-muzealnego. Wyjście ze sztuką na zewnątrz, otwarcie jej na widzów-uczestników, wpisanie w krajobraz miasta czy wsi, jest działaniem z gruntu antykapitalistycznym, bez biletów i opłacanej obsługi technicznej.

Wbrew apologetom sztuki dla sztuki, taniec, jak każda inna aktywność artystyczna, może być potężnym narzędziem zmiany kulturowej, społecznej i politycznej. Cytując brytyjskiego tancerza o bangladeskim pochodzeniu, Akrama Khana: „Jeśli mój taniec nie jest o polityce, to [i tak] zawsze jest i będzie polityczny. W swoim tańcu zawsze poszukuję postawy oporu wobec dominującej pozycji”