Kraków: „Rollercoaster. Kolekcjonerzy wrażeń” 2023 – „Translacje”

Olej na płótnie, gwasz na tekturze, stal młotkowana, marmur cięty, fuga na perkusję i fortepian temporowany, a może ciało w świetle, tekst w ruchu, taniec w dźwięku?
Czy olej na płótnie można przepisać na ruchowe oratorium? Co taki przekład przyniesie? Stratę czy odkrycie? Translacja to dialog, a może kompromis? Ograniczoność środków czy nowe jakości?

„Rollercoaster. Kolekcjonerzy wrażeń” to program prezentacji tańca współczesnego, realizowany od 2018 roku. Spektakle wybrane przez kuratorów – Pawła Łyskawę i Eryka Makohona – z założenia odmienne pod względem estetyki i formy, konsekwentnie wpisują się w hasła porządkujące program kolejnych edycji.

Motywem przewodnim w 2023 roku będą „Translacje”, rozumiane jako forma dialogu tańca i choreografii z innymi sztukami. Przez kolejne miesiące będzie można przyglądać się  spektaklom, w których ruch staje się translacją muzyki czy literatury. 

Hasło tegorocznego „Rollercoastera” nawiązuje pośrednio do interdyscyplinarności sztuki Kantora. Mówi się, że Tadeusz Kantor, podobnie jak Oskar Schlemmer, patrzył na teatr oczami malarza, próbując podporządkować aktora plastyce scenicznych kompozycji, a jego wielowątkowa twórczość nie powinna być wpisywana w twardo rozróżniane ramy tradycyjnego podziału sztuk.

Wydarzenia odbywające się w ramach tegorocznej edycji „Rollercoastera” dostarczą okazji, by nieco bliżej przyjrzeć się relacjom choreografii z innymi formami ekspresji. Zaprezentowane zostaną spektakle dialogujące, poszukujące nowych jakości płynących z przepisywania jednego tekstu kultury na inny, żonglujące narzędziami twórczymi, upłynniające granice poszczególnych dziedzin sztuki. W programie przewidziano również spektakle, w których choreografem staje się literatura (Drganie Jednej Struny), muzyka (III Symfonia), przestrzeń i światło (de light), nowoczesne technologie filmowe czy nauka. Tegoroczne hasło będzie także okazją do przyjrzenia się konwencjom w sztuce. Niektóre z nich pozwolą odkryć potencjał choreograficzny w języku migowym (Translacje). Widzowie będą mieć sposobność sprawdzenia, czy wiersz może stać się strukturą improwizacji ruchowej (Poczucie kawałkowości) oraz czy słowo jest tak samo pojemne jak ruch, dźwięk, obraz (One on One – David on Bartosz)?
W ramach działań warsztatowych, towarzyszących programowi, będzie można także spróbować ucieleśnić język (warsztaty z Dominikiem Więckiem), zapisać ruch (warsztaty notacji tańca z Hanną Raszewską – Kursa i Zuzanną Kupidurą z Warszawskiej Pracowni Kinetograficznej), opisać to, co wydaje się być nieuchwytne (warsztaty dla choreografek i choreografów z budowania opisów spektakli tanecznych z Joanną Pędzisz).

Pandemia zwiększyła zainteresowanie choreografii technikami filmowymi. Taniec coraz częściej tłumaczony jest na język ruchomego obrazu. „Translacje” jako motyw „Rollercoastera” skierują zainteresowanie widzów także w stronę relacji filmu i choreografii. Prezentacja filmów oraz spotkanie z ich twórczyniami i twórcami (Toporzeł, Falling Free, Manhattan Interactive Movie) zbudują jeden z „Rollercoasterowych” wieczorów.

Każdemu z pokazywanych spektakli towarzyszyć będzie rozmowa z twórczyniami i twórcami, którą poprowadzi Alicja Müller. Program zostanie poszerzony o wykład dr Anny R. Burzyńskiej pt. Nauka w roli choreografa i dr Mateusza Chaberskiego, zatytułowany Tańczące agensy, znikające ślimaki i obcy w stanie nieważkości. O ruchu w asamblażach ludzi i technologii.

Kuratorzy projektu Rollercoaster. Kolekcjonerzy wrażeń: Paweł Łyskawa, Eryk Makohon
Organizatorzy: Cricoteka, Krakowski Teatr Tańca
Zespół realizujący projekt: Mariusz Gąsior, Maciej Jagoda, Józef Legierski, Magdalena Link-Lenczowska, Zofia Mikołajska, Aldona Mikulska, Andrea Nikolov, Agnieszka Oprządek, Maria Pieniążek, Anna Rejowska, Aleksandra Treder, Natalia Zarzecka, Izabela Zawadzka
Identyfikacja graficzna: Wojciech Kołek
Patroni medialni: Didaskalia, Gazeta Wyborcza, Notes na 6 tygodni, Radio Kraków
Wsparcie medialne: taniecPOLSKA.pl

Program dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego – w ramach programu „Taniec”, realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca.
Projekt współfinansowany ze środków Miasta Krakowa. (www.krakow.pl)

Więcej: link

PROGRAM:

27 kwietnia, godz. 18.00
dr Anna R. Burzyńska, Nauka w roli choreografa – wykład otwierający

Czy dane naukowe mogą zostać przetłumaczone na partyturę tańca? Jak najbardziej! Osoby tworzące rozmaite dzieła sztuki (muzykę, taniec, literaturę, obrazy, rzeźby) praktycznie od początku istnienia cywilizacji czerpią ze świata natury. O ile jednak pierwsi artyści inspirowali się ruchem słońca czy dźwiękiem morza postrzeganymi bezpośrednio, dzisiaj coraz częściej sięgają po naukowe narzędzia, pozwalające przetłumaczyć naturalne zjawiska na dane, a te z kolei na struktury – między innymi choreograficzne. Rozpiętość ich poszukiwań jest bardzo szeroka.

30 kwietnia, godz. 18.30
III Symfonia – interpretacja Janusz Orlik

Muzyka: Henryk Mikołaj Górecki, III Symfonia „Symfonia pieśni żałosnych” na sopran solo i orkiestrę op. 36

Reżyseria światła: Janusz Orlik, Grzegorz Polak
Produkcja: Janusz Orlik, Centrum Kultury w Lublinie / Przestrzenie Sztuki. Taniec
Wsparcie rezydencyjne: Materia w Łodzi

Co ja bym zrobił, gdybym sądził, że sztuka nie wpływa na życie? Pewnie bym barany pasał… A może strzeliłbym sobie w łeb? Gdybym wierzył tylko w to, co w człowieku najgorsze? Ale przecież w tym człowieku jest również i to, co najlepsze. Gdybym nie miał nadziei? To rzeczywiście – żabki hodować, krowy pasać… Wierzę, że jest coś, co nam czasem pomaga przetrwać, pomaga zrozumieć drugiego człowieka. Co nas pociesza, daje nam chwilę refleksji… Tym czymś bywa też i sztuka. (Henryk Mikołaj Górecki)

III Symfonia jest kolejną, po Święcie wiosny Igora Strawińskiego i Koda (a tribute) do muzyki Krzysztofa Komedy, twórczą interpretacją relacji muzyki i tańca. Kompozycja Henryka Mikołaja Góreckiego powstała w 1976 roku i stała się jednym z najbardziej rozpoznawalnych dzieł kompozytora. Symfonia składa się z trzech części i zgodnie z intencją twórcy utwór jest prezentowany w całości. Krzysztof Penderecki nazwał dzieło Góreckiego „muzyką najszczerszą z możliwych”. Wyróżnienie w „Konkursie na utwór choreograficzny do muzyki kompozytora polskiego” organizowanego przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS z inicjatywy Sekcji Autorów Dzieł Choreograficznych.

13 maja, godz. 13.00
Jak lingwista czyta opis spektaklu tańca współczesnego? – warsztaty
Prowadzenie: Joanna Pędzisz

Wydarzenie dla wszystkich, którzy tańczą, piszą, tworzą, są w szpagacie między działaniami werbalnymi i niewerbalnymi. Warsztaty będą podzielone na dwie części: panel dyskusyjny i moduł kreatywnego pisania. W dyskusjach uczestnicy podejmą kwestie segmentów treściowych opisu, kontekstu, sytuacji komunikacyjnej i medium, w których funkcjonuje opis spektaklu, elementów językowo-wizualnych wykorzystywanych do konstruowania opisu, ich funkcji i oddziaływania na potencjalnego adresata. Wykorzystując techniki kreatywnego pisania poszukiwać będą natomiast inspiracji w tworzeniu lub planowaniu opisu spektaklu.

14 maja, godz. 18.30
Spektakl Poczucie kawałkowości
choreografia i wykonanie: Maria Stokłosa

Po co poeta chce się unieść, a tancerka – uziemić? „Kołowania”, „iścia”, „chodzenia” – literatura Białoszewskiego jest przesycona ruchem. Ruch, czasem szybki, czasem miarowy albo transowy, nie tyle towarzyszy pisaniu, ile je współtworzy. Jak w performansie zinterpretować performatywność poezji? Czy wiersz może stać się strukturą improwizacji? Na podstawie kilku wierszy, napisanych przez Mirona Białoszewskiego pod koniec lat 70. XX wieku, czyli niedługo przed jej urodzeniem, Stokłosa podejmuje serię prób choreograficznego czytania. Gubi przy tym i odnajduje trop poety, tworząc interpretację z kawałków – fragmentów wierszy, pojedynczych czasowników czy twórczych procedur Białoszewskiego.

Poczucie kawałkowości to także doświadczenie cielesne – rozproszenie uwagi, nadmiar doznań czy rozpad sensów, które Stokłosa rozpoznaje jako artystyczne pokrewieństwo z poetą.

11 czerwca, godz. 18.30
DeLight
h.art. company
Choreografia: Artur Grabarczyk

Reżyseria dźwięku i obrazu: Wiktor Freifeld
Taniec: Katarzyna Ustowska-Gmerek, Stanisław Bulder, Róża Kołoda, Artur Grabarczyk
Współpraca choreograficzna: Urliqa Fernqvist, Peter Svenson
Koordynator produkcji: Beata Miernik

Jak dowodzą naukowcy, światło i przestrzeń istnieją jako dwie wzajemnie uzupełniające się materie. Bez przestrzeni wiązki światła nie miałyby gdzie się rozchodzić, a bez światła nie bylibyśmy w stanie dostrzec przestrzeni i znajdujących się w niej obiektów oraz ich kolorów. Światło sprawia, że przestrzeń jest bardziej akceptowalna, a każda jego zmiana wpływa na to, jak odbieramy rzeczywistość.

DeLight to spektakl-galeria. Bada wzajemne zależności światła i przestrzeni ze sztuką choreografii. Pracując z geometrią światła, przestrzeni i ruchu, budowana jest abstrakcyjna forma żywego obrazu – pełna napięć kompozycyjnych, zestawień kolorów, kształtów i nastrojów odpowiadających konkretnym zadaniom. Korzystając z teorii optyki, odkrywane są przed widzem różne mechanizmy percepcji. Poprzez aktywizację do udziału w spektaklu, artyści zachęcają do refleksji i uświadomienia sobie własnej roli w doznawaniu otaczającej nas rzeczywistości.

1-3 września
Warsztaty improwizacji

3 września
pokaz powarsztatowy

Warsztaty improwizacji eksplorować będą dialog pomiędzy choreografią i video oraz iluzją, budowaną techniką sceniczną, a realnością. W warsztatach wezmą udział tancerze z Polski, Węgier, Słowenii, Chorwacji, Rumunii i Szwecji.

Warsztaty są częścią projektu Beyond@ Front. Brighting Periphery” finansowanego z programu Kreatywna Europa.

3 września, godz. 18.30
Pokaz filmów Toporzeł, Falling Free, Manhattan Interactive Movie i spotkanie z twórcami

Toporzeł –  Polski Teatr Tańca

Scenariusz i reżyseria: Iwona Pasińska
Muzyka: Henryk Mikołaj Górecki
Zdjęcia: Marek Grabowski
Zdjęcia orła: Piotr Kwiatkowski
Montaż: Edyta Pietrowska
Kostiumy: Andrzej Grabowski
Asystentka kostiumografa:  Adriana Cygankiewicz
Zgranie dźwięku: Aleksandra Konik
Wybór lokalizacji: Andrzej Grabowski
Grip: Stern Pictures Sterzyński sp. j. Artur Schubert Marcin Drobniuch
Korekcja barwna i postprodukcja: Mirosław Felix Mamczur
Kierownik planu: Robert Chodyła

Wystąpili i współtworzyli artyści-tancerze Polskiego Teatru Tańca: Kacper Bożek, Jerzy Kaźmierczak, Zbigniew Kocięba, Dominik Kupka, Paweł Malicki, Michał Przybyła, Adrian Radwański

Zabezpieczenie planu: Grupa Karkonoska GOPR
Kierownictwo produkcji: Małgorzata Andrzejewska
Produkcja: Polski Teatr Tańca. Instytucja Kultury Samorządu Województwa Wielkopolskiego 2019

Zdjęcia powstały na terenie Kopalni Kwarcu „Stanisław” – własności Zakładu Wielobranżowego HEDAR Henryk Łożyński z siedzibą w Łaziskach Górnych, ul. Hutnicza 3.

W filmie wykorzystano utwór Symfonia nr 4, Tansman Episodes, Mikołaja Henryka Góreckiego za zgodą Boosey  Hawkes Music Publishers Limited | Appears courtesy of Boosey  Hawkes Music Publishers Limited.

Falling Free
Produkcja, reżyseria, kamera: Jakub Wittchen
Taniec: Natalia Wilk dance’N’depth
Postprodukcja: Agata Nawrocka
Korekcja barwna: Tomasz Frąszczak
Bezpieczeństwo: Agata Wittchen-Barełkowska
Muzyka: No Way Back by Sid AcharyaIn
Współpraca: DEEPSPOT

Manhattan Interactive Movie

Scenariusz i koncept: Daniela Komędera-Miśkiewicz, Dominika Wiak
Zdjęcia, montaż oraz konsultacja artystyczna: Paweł Szymkowiak
Muzyka: Aleksander Wnuk, Michał Lazar
Występują Daniela Komędera-Miśkiewicz oraz Dominika Wiak

20 września, godz. 18.30
Pokaz powarsztatowy
Dominik Więcek i Adepci KTT
Ucieleśnienie języka
(Warsztaty Dominika Więcka)

Dominik Więcek wspólnie z tancerzami poszuka sposobów ucieleśniania języka. Kilkudniowa praca warsztatowa zakończy się pokazem z aktywnym udziałem publiczności.

7 października, godz. 13.00
Warsztaty kinetografii – podstawy notacji i analizy ruchu
Prowadzące: Hanna Raszewska-Kursa i Zuzanna Kupidura

Kinetografia to jedna z najważniejszych notacji ruchu i tańca, zapoczątkowana przez Rudolfa Labana w 1928 roku. Uniwersalność kinetografii, opierającej się nie na konkretnej technice tańca, a na możliwościach ciała, to jeden z głównych atutów tego systemu. Dzięki niemu możemy utrwalić lub odtworzyć zarówno ruch codzienny czy sportowy, jak i wieloelementowe dzieło choreograficzne. Notacja to także niezwykle przydatne narzędzie stosowane w badaniach z zakresu choreologii. Podczas praktykowania zapisu czy czytania kinetogramów jednocześnie analizowany jest ruch, nazywane są jego składowe, wyodrębniane struktury, co pozwala dużo lepiej zrozumieć dany gest, choreografię czy taniec.
Osoby uczestniczące w warsztatach zapoznają się z podstawami kinetografii. Części teoretyczne warsztatu pozwolą przybliżyć zasady i ortografię systemu, a części praktyczne – od razu wypróbować je na własnym ciele. Uczestnicy warsztatu będą analizować, czytać, notować, poruszać się, eksplorować. Warsztat skierowany jest zarówno do osób profesjonalnie zajmujących się tańcem, które chcą zdobyć praktykę w zapisywaniu, jak i do osób niezwiązanych ze środowiskiem tańca, ale zainteresowanych teorią i analizą ruchu.

8 października, godz. 17.30
dr Mateusz Chaberski, Tańczące agensy, znikające ślimaki i obcy w stanie nieważkości. O ruchu w asamblażach ludzi i technologii – wykład

W ostatnich latach mamy do czynienia z rozpowszechnieniem się hybrydycznych projektów artystycznych, których uczestnicy wchodzą w rozmaite interakcje z technologią wirtualnej bądź rozszerzonej rzeczywistości. Wykorzystując teorię asamblaży i narzędzia nowego materializmu, podczas wykładu będzie okazja, by zastanowić się, w jaki sposób powstające w tego typu projektach połączenia ludzi i technologii kwestionują tradycyjne i wytwarzają nowe sposoby poruszania się ludzkich i więcej-niż-ludzkich ciał. Na wybranych przykładach zostanie pokazane, w jaki sposób ruch może tu stać się afektywną, usytuowaną i relacyjną praktyką poznawania świata.

8 października, godz. 18.30
Drganie jednej struny
Dada von Bzdülöw
Rozmowa po spektaklu tłumaczona na PJM.

Dramaturgia: Rok Bozovičar
Scenografia: Atej Tutta
Kostiumy: Jelena Proković
Muzyka: Radosław Duda
Choreografia: Katarzyna Chmielewska, Magdalena Reiter, Jakub Truszkowski
Video: Atej Tutta
Reżyseria światła: Atej Tutta
Koncept i taniec: Katarzyna Chmielewska, Magdalena Reiter, Jakub Truszkowski
Obsada: Katarzyna Chmielewska, Magdalena Reiter, Jakub Truszkowski
Produkcja: Teatr Dada von Bzdülöw – Michał Jankowski (PL), Zavod Mirabelka – Magdalena Reiter, Tina Dobnik (SI)
Koprodukcja: Ambasada RP w Lublanie
Partnerzy: Teatr Wybrzeże, Instytut Adama Mickiewicza – CULTURE.PL, Bunker, GAK, Klub Żak
Słoweńska premiera: 10.12.2021, Stara mestna elektarna – Elektro Lublana

Polska premiera: 18.12.2021 roku, Teatr Wybrzeże, Gdańsk

Wiemy – ale tylko wiemy, nie pojmując – że równocześnie nad i pod nami, w strzelistych otchłaniach, poza granicami wzroku i wyobraźni zachodzą krocie i miliony równoczesnych przekształceń, powiązanych z sobą jak nuty matematycznym kontrapunktem.

(Stanisław Lem, SOLARIS)

Czasami to tylko przeczucie, bez zewnętrznych przejawów, wskazówek, dowodów, przyczyn, czy wyjaśnień, że istnieje jednak coś namacalnego. Coś niejasnego, lecz jednocześnie wyrazistego. Podobne wrażenie czegoś zdefiniowanego, a jednocześnie wymykającego się oczekiwaniom, wprowadza SOLARIS Lema, w którym z jednej strony przeplatają się wyraźne kategoryzacje, a z drugiej strony zamęt i niewyjaśnione napięcie. Drganie jednej struny nie jest jednak interpretacją twórczości literackiej Lema, ale utworzonym z odłamków i fragmentów znaczeń spektaklem, który na język ciała przekłada zagadnienia zawarte w powieści. Nie trzeba udawać się do odległych galaktyk, aby móc sobie wyobrazić reprezentację ciał, które w sferze wizualnej są antropomorficzne, lecz w sferze materii zupełnie obce/nieznane, niedostępne.

Obserwujemy ciała i ich różnorodny język w nieznanych dla nich sytuacjach, operujące w przestrzeni, która narzuca im swoje zasady. Ontologia nie jest więc z góry znana, jej współrzędne nie są nigdzie wprost zapisane, lecz stale wyznaczane i wyrażane przez trajektorie wędrówki ruchu ciał. To niekontrolowany ruch, rozsynchronizowane duety, poszukiwanie kontaktu określonego przez zewnętrzność, nieoczekiwane punkty zbieżne i asynchroniczne osie czasu, które prowadzą ciała obok siebie lub coraz bliżej i bliżej.

5 listopada, godz. 18.30
One on one – David on Bartosz – koncert performatywny
Bartosz Przybylski i Davida Javorski

Spektakl jest koncertem z elementami performansu i składa się z 4 części. Każda część ma swój indywidualny temat, którym jest: Pierwsze „Pytanie” (wstęp „mowa”, początek), Drugie „Aparat” (symbol obserwacji, silnie związany z obydwoma artystami), Trzecie „Podróż” (audiowizualne i video mapping/malarstwo), Czwarte „Istnienie” (scena taneczna z kilkoma rekwizytami).

Poprzez ten projekt artyści starają się wyjaśnić swoje przemyślenia na temat samego początku pytań, przedstawiając świat, w którym słowa nie wystarczą do opisania rzeczywistości, gdzie człowiek musi szukać rozwiązań w sztuce. Dla obojga podróż z tymi pytaniami i zadaniami polega na kwestionowaniu samego istnienia, celu i znaczenia ludzkich koncepcji życia i bogów. Proces polega głównie na ograniczaniu, odrzucaniu tego, co artyści uważają za konieczne, aby być bliżej odpowiedzi, nagiej czystości rzeczywistości. Same słowa mają dużą moc opisową, a nawet w pewnym sensie twórczą, choć często to nie wystarcza, są ograniczone w bardzo skodyfikowanym i ustrukturyzowanym systemie. Istnieje ogromna różnica, gdy próbujesz wyjaśnić, czym jest czerwony kolor, a faktycznie potrafisz oglądać to. Dlatego w trakcie spektaklu starają się osiągnąć swego rodzaju transsubstancjację. Dlaczego niektóre dźwięki skomponowane razem mogą zmienić życie? Kiedy ruch staje się przytłaczającym przeżyciem? Co sprawia, że obraz jest ikoną lub oknem na inną rzeczywistość?

3 grudnia, godz. 18.30
Translacje
Krakowski Teatr Tańca

Rozmowa po spektaklu tłumaczona na PJM.

Choreografia: Eryk Makohon
Współpraca choreograficzna: Patrycja Jarosińska
Muzyka: Piotr Peszat
Producentka: Izabela Zawadzka
Projekt graficzny: Weronika Wawryk
Tłumaczenie PJM: Bożena Nowak, Jakub Studziński
Partnerzy projektu: Stowarzyszenie Dobrze, Teatr KTO, Małopolski Instytut Kultury, Stowarzyszenie Autorów ZAiKS

Premiera – 15 grudnia 2022

Czy da się przepisać muzykę na obraz? Jak zmienić dźwięk w drgania? I jak pomoże w tym taniec? Translacje to spektakl, w ramach którego artyści szukają odpowiedzi na wszystkie te pytania. Do podróży przez świat dźwięków i ciszy zaproszone zostały osoby g/Głuche i słyszące. Twórcy spektaklu badają, jak wspólnie budować działania ruchowe oparte o muzykę – tę słyszaną i odbieraną innymi zmysłami.