Autor: Wojciech Klimczyk

Fryderyk Hölderlin, Robert Schumann, Vincent van Gogh, Fryderyk Nietzsche, Antonin Artaud – to tylko najbardziej znane przykłady „szalonych geniuszy”, których twórczość podlega romantycznej medykalizacji. Romantyzacja szaleństwa nie jest jego bezkrytyczną idealizacją. Dostrzegamy związane z nim cierpienie, ale równocześnie uwznioślamy je. Przypadek Wacława Niżyńskiego do pewnego stopnia daje się wpisać w tę narrację, co jednak wydaje się upraszczać historię jego życia i twórczości. Już Antoni Kępiński „ukazał świat wewnętrzny schizofreników jako odmienny, lecz nie mniej bogaty, a nadto o wiele bardziej zróżnicowany niż przeżycia emocjonalne ludzi normalnych. Człowieka chorego przedstawił jako kogoś innego, lecz nie – gorszego”. Może jednak to właśnie...

Czy taniec współczesny można uznać za taniec ludowy? Zależy to od tego, jak rozumiemy lud, który tańczy (i od tego, czy lud w ogóle tańczy). Jeżeli kojarzymy go z podziałem na plebs i elity, wiążemy z populizmem, to taniec współczesny nie jest z pewnością ludowy. Jednak jeżeli przez ludowy rozumieć będziemy demokratyczny, a demos oznaczać będzie właśnie ogół obywateli, to taniec współczesny jak najbardziej można uznać za praktykę pielęgnowania ludowości. Taniec współczesny jest z istoty tańcem ludowym, tak samo jak taniec ludowy jest tańcem współczesnym. W obu wszak chodzi o to, żeby tańczyć wspólnotę.

Skąd skojarzenie nowoczesności w tańcu z tym, co widowiskowe, na pokaz, stawiające na pierwszym planie technikę, bo przecież to są charakterystyki zwyczajowo kojarzone z show dance? Dlaczego określenie „taniec nowoczesny” w naszych uszach gryzie się dziś nierzadko z terminem „taniec współczesny”, podczas gdy w początkach poprzedniego stulecia (ale i znacznie później, a czasem także dziś) stosowane były te określenia wymiennie? Co takiego stało się z tańcem i, co chyba ważniejsze, z nowoczesnością, że współczesność i ta ostatnia rozeszły się? I czy rzeczywiście to ostateczne rozstanie?

Historyczki i historycy tańca o akademickim podejściu mają czasem potrzebę posprzątania terminologicznej stajni Augiasza, podejmując decyzje o rezygnacji z niektórych terminów. Tak właśnie postąpiliśmy z Julią Hoczyk, wykreślając z terminologii książki Prze-pisać taneczny modernizm określenie „taniec nowoczesny”, które – tak jak Joanna Szymajda – kojarzymy z domeną show dance. A jednak może jest to podejście zbyt ortodoksyjne? Może nie należy zamazywać pokrewieństwa między Isadorą Duncan i disco dance, które najwyraźniej istnieje? Może na termin „nowoczesny” powinniśmy popatrzeć nie w jego technicznym, ale filozoficznym znaczeniu i tak go właśnie w odniesieniu do tańca stosować?

Niemal każdy taniec oglądamy już dziś niejako podwójnie: na ekranie i na żywo. Coraz trudniej egzystować tańcowi bez kamery, nienagrany wydaje się zanikać. Oczywiście nie jest tak, że rejestracje wszystkich spektakli są powszechnie dostępne. Chodzi raczej o to, że kamera stała się nieodzownym narzędziem praktyki tanecznej. Kto z artystek i artystów nie nagrywa swoich prób i nie ocenia wartości tego, co na nich powstaje, właśnie na podstawie nagrań? Na każdym kroku towarzyszy nam „wideo-sobowtór”, niejednokrotnie przesądzając swoim tańcem o tym, jak my potem „w rzeczywistości” tańczymy. Współczesność jest w tym ujęciu niczym innym, jak współistnieniem tańca aktualnego i jego reprezentacji,...

Gdy pisałem swoją pierwszą książkę o tańcu, Wizjonerzy ciała. Panorama współczesnego teatru tańca, nie do końca wiedziałem, czym jest taniec współczesny. Techniką? Gatunkiem? Wizją? Dziś również tego nie wiem, ale być może nie chodzi o to, żeby taniec współczesny zdefiniować. Może lepiej zastanowić się, jak tańczyć współczesność?

Stary Browar Nowy Taniec to nie tylko program artystyczny. To prawda, że przyjeżdżający do Poznania na występy i warsztaty artyści z wielu różnych stron świata zmieniali przez niemal dwie dekady sposoby myślenia o tańcu w Polsce, tak zresztą jak i podejście do praktyki tanecznej, także na najbardziej codziennym poziomie, ale nie chodziło tylko o kultywowanie modelu mistrz-uczeń, o rozwój zależny polskiego środowiska tańca współczesnego. Edukacyjny pion programu współtworzył to, co na innych poziomach kształtowały pokazy, ale przede wszystkim organizowane w przestrzeniach Arts Stations Foundation rezydencje. Dzięki ich nakładaniu się na siebie stworzono autonomiczną przestrzeń kinetyczną. Nadszedł czas, by spróbować określić...

17 lutego 2013 roku, po wyczerpującej walce z rakiem odszedł André. Miałem zaszczyt z nim pracować. Był niezwykle otwartym, ciepłym i wrażliwym człowiekiem. Swoim współpracownikom pozostawiał dużo swobody. Materiał tworzył zawsze w dialogu z tancerzami, szukając w każdym napotkanym człowieku inspiracji. Prawie się nie znaliśmy a on pozwolił mi prowadzić badania do doktoratu podczas procesu tworzenia The Autopsy Project, być częścią tego procesu. Także później wielokrotnie toczyliśmy dyskusje nad kierunkami, w jakich podążać może sceniczny taniec. Podziwiałem jego niespożytą energię i wszechstronne zainteresowania. Za nic miał sztywne podziały, nie czuł się reprezentantem żadnego stylu. Kochał wybuchowe sekwencje ruchowe, w których...