Autor: Alicja Müller

Krakowski Teatr Tańca w spektaklu My|Wy buduje złożoną impresję o wspólnotowości z jednej i polskości z drugiej strony. Pusta scena, dopiero czekająca na przyjście performerek i performerów (Paulina Dziuba, Monika Godek, Jakub Kruczek, Paweł Łyskawa, Magdalena Skowron, Mateusz Ulczok, Katarzyna Węglowska-Jamroz, Katarzyna Żminkowska-Szymańska), zdaje się tautologicznym odbiciem tytułu. Przestrzeń gry oddziela od widowni czarna siatka, będąca jednocześnie symbolem paradoksu wpisanego w ideę wspólnoty, której towarzyszy nie tylko postulat afirmatywnego bycia razem, ale też, a może przede wszystkim, imperatyw wyznaczania wyraźnych granic między własnym a obcym, pożądanym a niechcianym.

Choreografka Cecilia Moisio w spektaklu Mommy Issues, zrealizowanym w Teatrze ROZBARK, analizuje zjawisko kompleksu Edypa, przy czym myśl Freuda staje się dla niej nie tyle organizującą narrację ramą, ile dramaturgicznym punktem wyjścia. Dlatego bytomskiej choreografii nie należy interpretować jako ilustracji tez autora Kultury jako źródła cierpień. Strategia Moisio polega bowiem na wpleceniu założeń tradycyjnej psychoanalizy w złożoną refleksję o relacjach matek i ich synów, a w szerszej perspektywie – kobiet i mężczyzn, której centrum stanowi to, co nieświadome i irracjonalne, a tym samym – wymykajace się reprezentacji. Ta nieprzedstawialność przekłada się na abstrakcyjną formę spektaklu, w którym ciąg przyczynowo-skutkowy zostaje...

W rozpadającym się, nieustannie bombardowanym świecie coraz głośniej zadaje się pytania o rolę wspólnoty. Stale towarzyszy im refleksja o zbiorowej odpowiedzialności, stającej się tworem rozmytym i abstrakcyjnym; terminem, a nie performatywem. W tak kształtujący się (nie)wspólnotowy krajobraz kuratorka V edycji Międzynarodowego Festiwalu Tańca Współczesnego KRoki, Jadwiga Majewska, wpisała festiwalowy program, któremu patronowało hasło „Skonfliktowani?”. Nie zabrakło wypowiedzi artystów wprost odnoszących się z jednej strony do współczesnych wspólnot, z drugiej – do światowych konfliktów i kryzysów.Do takich prac należą solowe propozycje trójki artystów: Archive Arkadiego Zaidesa, Witajcie/Welcome Aurory Lubos oraz Strategia [mimowolna reaktywacja] Leszka Bzdyla.

Tegoroczny program Międzynarodowego Festiwalu Tańca Współczesnego „KRoki” został podzielony na dwie części, tylko pozornie wykluczające się. Do pierwszej grupy przypisano artystów, którzy działają na pograniczu sztuk, łącząc, mniej lub bardziej fizyczny, taniec z tym, co proponują najnowsze, technologie interaktywne. W drugiej znaleźli się twórcy pozostający na  terytoriach cielesności, i możliwości przekroczenia poszukujący właśnie w ciele niepoddawanym wirtualnym modyfikacjom (chociaż i tutaj nie brakowało zapośredniczeń. Z zaproponowanego przez kuratorkę festiwalu, Katarzynę Bester, zderzenia wyłonił się wielobarwny obraz najnowszego tańca.

Otwarta formuła Festiwalu Tańca Współczesnego „SPACER” z jednej strony wiąże się z programową niespójnością, której łatwo przypisać metkę chaotycznego miszmaszu estetyk, z drugiej – umożliwia „czyste” spojrzenie – nieukierunkowane scalającym hasłem czy ideą. Tegoroczny program przeglądu został podzielony na dwie części. Pierwsza to – przede wszystkim – spektakle teatru tańca, druga – etiudy. Trzeba jednak zaznaczyć, że w obrębie tych grup znalazły się prace artystów reprezentujących skrajnie różne nurty i estetyki – począwszy od teatralnych widowisk, a na choreografii krytycznej skończywszy.

Założyciel Cricot 2 nie wprowadzał literackich czy malarskich zapożyczeń i cytatów do swoich prac jako odniesień do konkretnych autorytetów, lecz traktował je jako komponenty realności najniższej rangi, będącej projektem totalnym. Przekształciwszy świat i historię w ready-made, Kantor sam stał się „przedmiotem gotowym”. Uobecnia się on bowiem w pracach współczesnych na zasadzie podobnej do tej, na której sam niegdyś zapraszał na scenę Witkacego, Schulza czy Gombrowicza. Wyraźnie widać tę paralelę w spektaklach artystów uczestniczących w projekcie Kantor Now!. Ciekawą wariacją na temat zużytkowywania, a innymi słowy – reinterpretowania i przepisywania tego, co znalezione, jest spektakl Marty Ziółek To.

Powiedzieć o niej – „tancerka”, to nic nie powiedzieć. Jadwiga Majewska nazywa Annę Halprin szamanką z Zachodniego Wybrzeża. Trudno o trafniejszą parafrazę tego – kluczowego dla tradycji europejskiego tańca rytualnego – nazwiska. Halprin swoją twórczość osadza bowiem w mitycznej przestrzeni natury będącej źródłem wszelkiego ruchu. Ruch jawi się w jej pracach jako zjawisko totalne. Artystka bada jego strukturę i dynamikę poprzez praktyki, które dałoby się opisać jako rytualne współodczuwanie z tym, co pozornie nie-ludzkie: z glebą, wiatrem, oceanem. Ciało okazuje się tutaj synekdochą wszechświata.

Kuratorki III edycji KRoków – Międzynarodowego Festiwalu Tańca Współczesnego „KRoki”, Jadwiga Majewska i Katarzyna Bester, stanęły w opozycji do Ivonne Rainer i jej słynnego No Manifesto, mówiąc „Tak” spektaklowi, wirtuozerii, magii, splendorowi, poruszaniu oraz byciu poruszanym. „Czy taniec współczesny wyłamujący się zasadniczo kanonom klasycznego baletu, w swym bogactwie stylów i technik nie posiada narzędzi, aby uwieść i po prostu zachwycić swym światem widza?”– pytają tyleż zaczepnie, co retorycznie. Pytanie o piękno utracone, drogą asocjacji, można by rozciągnąć na pytanie o (nie)obecność miłości.  Kochankowie, mimo że czule ze sobą związani, niszczą się nawzajem. Czasem trudno docenić ich niemądrą odwagę, ich namiętność...

Bogactwo oraz potencjał materiału wykorzystanego  w  What do you really miss? pozwoliły choreografce rozpocząć prace nad jego rozpisaniem na trzy ciała, co   doprowadziło do rekonstrukcji struktury macierzystego solo.  Kkonstytutywna dla Zimpel relacja z przestrzenią została wzbogacona o relacje zachodzące między realnie obecnymi na scenie ciałami.  Struktura tria  umożliwiła  wyraźniejszą materializację od początku niezmiennych zasad. Co istotne, Zimpel do rozbudowania pierqotnej choreografi  nie doprowadziła nieskonkretyzowana wewnętrzna potrzeba, lecz prozaiczna ciekawość: Przyglądając się geometrii tej choreografii, zobaczyłam miejsce dla kolejnych ciał. I byłam ciekawa, co się stanie z tą pracą, jeśli nie będzie to solo.

Artyści teatru formy zwracają się do widza przede wszystkim  poprzez swoje ciała, które współistnieją w zaskakującej jedności z tym, co nieludzkie, a jednak, paradoksalnie, zachowujące pozory człowieczeństwa albo, wręcz przeciwnie, uparcie trwające w swej, przekornej często, materialności. Teatr formy to bowiem przestrzeń równości. I chociaż rządzi nim człowiek, poddaństwo rzeczy okazuje się wcale nie takie oczywiste, czego dobitnym przykładem francuski spektakl Tu i teraz, w którym cyrk staje się przestrzenią refleksji filozoficznej, a złomowisko przedmiotów – by posłużyć się metaforyką Tadeusza Kantora – najniższej rangi urasta do, podszytego zgryźliwym krytycyzmem, symbolu płynnej ponowoczesności.