Autor: Hanna Raszewska

Podczas kolejnych dwóch dni Festiwalu poprowadzono publiczność poza świadomość, tam, gdzie w tzw. gadzim mózgu u podstawy czaszki mieszkają pierwotne instynkty pozornie okiełznane moralnością, etyką i innymi pochodnymi cywilizacji; następnie skręcono w kierunku sprawdzenia, jak dalece rzeczona cywilizacja jest uczciwa wobec siebie i na ile tzw. normy moralne sprawdzają się w sytuacjach leżących poza granicami normy. Później pokierowano widzów ku psychologicznej analizie uczuciowej drogi pewnej konkretnej pary, aby ostatecznie zaproponować im przyjrzenie się kwestii uniwersalnej – zagadnieniu ciała jako źródła i ograniczenia tańca, a także po prostu radości czerpanej z mocy bycia-w-ciele.

XI Międzynarodowy Festiwal Teatrów Tańca Zawirowania oficjalnie otwarto w sobotę wieczornym spektaklem Tendre Achille. Męskie trio zabrało publiczność w wyciszoną i refleksyjną podróż odbywającą się w dwóch różnych światach: w duszy starożytnego herosa i w duszy współczesnego społeczeństwa. Podczas zajmowania miejsc na widowni, akcja na scenie już trwa: w mroku można obserwować trzy ciała splecione w jeden węzeł, który w bardzo powolnym tempie przetacza się przez scenę i krąży po niej w zmieniających się kierunkach. W oddali rytmicznie szumi morze lub huczy oddech mitologicznego potwora. W miękkim slow motion zwartych sylwetek – poruszających się tylko tyle, na ile to niezbędne...

W ramach wydarzenia zaprezentowano  zarówno spektakle pochodzące z aktualnego repertuaru poszczególnych twórców, jak i nagrania archiwalnych prac, co pozwoliło przyjrzeć się przemianom, jakie zachodziły w myśleniu o tańcu na kolejnych etapach jego rodzimej historii. Oglądając przedstawienia i rejestracje wideo można było odnieść wrażenie, że uczestniczy się w ekspresowym kursie Trzy dekady tańca współczesnego w Polsce na wybranych przykładach. Lata 80. XX wieku to narodziny Teatru Tańca ALTER i czas rozpoczęcia tanecznej aktywności Marty Pietruszki i Iwony Olszowskiej. Lata 90. to założenie Gdańskiego Teatru Tańca (obecnie: W&M Physical Theatre), Sopockiego Teatru Tańca (wówczas pod nazwą: Teatr Okazjonalny) i Teatru Tańca ARKA....

Nie jest ten spektakl intelektualnym traktatem o ciele, mimo że w oczywisty sposób porusza tę tematykę. Nie jest próbą wywołania pseudoskandalu, choć mógłby o taką być posądzony przez widzów nadal oczekujących stosowania się do Kodeksu Haysa. Nie jest postawieniem diagnozy społecznej ani zadaniem pytania na temat kultury, nie jest też rekonstrukcją historii Savannah. Jest sprawnym montażem starannie zakomponowanych obrazów krążących wokół tematu nieustająco wystawionego na ocenę ciała i relacji między człowiekiem prywatnym a człowiekiem-tworzywem wizualnym.

„Nie musimy być na ty” to hasło trzynastej edycji Festiwalu Ciało/Umysł. Można odczytać je jako propozycję zachowania uprzejmego dystansu, unikania spoufalania czy zbyt wczesnego zbliżania się do rozmówcy czy rozmówczyni. Można też skupić swoją uwagę na otwierającej formule „nie musimy” – nie musimy, ale możemy, mamy wybór. Tak czy inaczej rozumiane hasło przewodnie Festiwalu zapraszało do refleksji nad relacjami społecznymi, do myśli o wspólnocie i społeczności, a także o różnych realizacjach więzi między grupą a jednostką.

W ramach tegorocznej Warszawskiej Sceny Tańca zaprezentowanych zostało siedem wydarzeń scenicznych. Każde z nich było całkowicie inne – czy to w formie, czy w przekazie – dzięki czemu całokształt WST w ciekawy sposób dialoguje z duchem miasta w jego różnorodności estetycznej, ciągłej dekonstrukcji i niestabilności niosącej ze sobą z jednej strony urok nieznanego, z drugiej zaś konieczność ciągłej uważności na zmiany. Przy nomadycznym trybie funkcjonowania sceny tańca współczesnego nie dziwi fakt, że zaproszono nie tylko artystów stricte warszawskich, lecz także reprezentację pozastołeczną, dobrze jednak w stolicy rozpoznawaną i przyjmowaną. W poszczególnych przestrzeniach Teatru Powszechnego znalazło się miejsce na różnorodne typy...

Sobotę otworzyła Poliamoria Krakowskiego Teatru Tańca. Utrzymany w zimnej, bezemocjonalnej, biało-turkusowej kolorystyce spektakl z różnych perspektyw spogląda na zagadnienie wielomiłości, czyli utrzymywania emocjonalnych i erotycznych więzi z różnymi osobami jednocześnie przy akceptacji wszystkich zaangażowanych w ten związek lub w tę sieć związków. Zespół w duetach, triach, mniejszych i większych grupach zmienia partnerów i partnerki, przekształca konfiguracje, chwyta nowe ogniwa, opuszcza inne. Sceny beztroskiej radości przeplatają się z pytaniami o integralność osobowości, namiętne sekwencje płynnie przechodzą w bezosobowe i mechaniczne, liryczność wymienia się z brutalnością. Spektakl nie zajmuje jednoznacznego stanowiska, a prezentuje zestaw możliwych dróg analizy tematu.

Anat Grigorio, izraelska choreografka, w spektaklu Mr. Nice Guy zaprezentowała historię kobiecego ciała uwikłanego w oczekiwania kultury, która mówi męskim głosem. Tancerka wykonuje nie zawsze zrozumiałe polecenia rozbrzmiewające z off-u, wygina się, pręży, przybiera karykaturalne pozy, na wszelkie sposoby starając się zaspokoić wymagania tytułowego Przyjemniaczka, będącego panem sytuacji. Szuka on „prawdziwej kobiecości”, zarazem uwodzicielskiej i bezbronnej, seksownej i niewinnej, silnej, ale nie taką siłą, która mogłaby zagrozić jego pozycji. Bohaterka ulega presji i niczym Emmanuelle Seigner w pierwszej części Wenus w futrze w reżyserii Polańskiego spełnia kolejne życzenia reżysera.

Przekaz prawie wszystkich prezentacji konkursowych dotyczył spraw trudnych i tematów niemożliwych do rozstrzygnięcia w prosty sposób. Taniec współczesny często sięga po tematy obecne w życiu ludzi danej epoki czy danego momentu historycznego i stara się współgrać z nastrojami społecznymi i przemianami politycznymi. Zdobywca pierwszej nagrody, Dam Van Huynh (Wietnam/Wielka Brytania), w lirycznym solo w żeńskim wykonaniu mówił o pięknie, ale i o odchodzeniu, o pięknie skazanym na śmierć. Przy wtórze wietnamskich pieśni pogrzebowych półnaga tancerka zatacza koło życia i śmierci, zmierzając ku krainie zmarłych, odchodząc jak postać z Umierającego łabędzia Fokina (etiudy będącej inspiracja Van Huynha) we współczesnym wcieleniu.

Poznań tańcem stoi i nie da rady inaczej. Nie da też, niestety, rady przyjrzeć się dokładnie wszystkim jego parkietom, scenom i salom. Pozwólmy więc sobie na szybki rzut oka tu i tam na mapę miasta, by wymienić przestrzenie najbardziej widoczne. Witamy cię, przybyszu.