Autor: Agnieszka Rutkowska-Sagata

Na ten wyjątkowy pod względem doboru repertuaru Wieczór choreografii współczesnych składają się trzy prace: The Cage Jerome’a Robbinsa (1951), Russian Seasons Aleksieja Ratmańskiego (2006) oraz Études Haralda Landera (1948). Każda jest jednak zupełnie inna stylistycznie, a najmłodszą i najstarszą część dzieli aż 58 lat. Czy określenie „współczesny” jest wystarczająco pojemne, aby objąć te trzy choreografie? Czy „współczesny” znaczy tu „aktualny”? A może „współczesny” jedynie w opozycji do klasycznych baletów tradycyjnie wystawianych na scenie Teatru Bolszoj?

Na zakończenie sezonu 2016/2017 Teatr Bolszoj zaprezentował współczesne dzieło totalne. Bohater naszych czasów to stworzony od podstaw, unikatowy spektakl, który można zobaczyć jedynie w Moskwie. Co wyjątkowe, wszystkie elementy przedstawienia, począwszy od muzyki, poprzez libretto, po choreografię i scenografię, przygotowali wszechstronni i młodzi twórcy. Efekt przerósł najśmielsze oczekiwania.

Przedostatnią tegoroczną premierą baletową w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej jest Jezioro łabędzie w opracowaniu Krzysztofa Pastora. To zupełnie nowa wersja tego spektaklu, która łączy piękno klasyki baletowej z neoklasyką i jednocześnie przybliża polskie wątki u schyłku caratu. Zastanawiające są jednak czas i miejsce akcji oraz wybór tematyki, szczególnie w związku ze zbliżającą się setną rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości. Jaki mógł być zatem zamysł twórców i jak udało się go zrealizować?

Począwszy od połowy XX wieku wielu choreografów przygotowało autorskie wersje Jeziora łabędziego, między innymi George Balanchine dla New York City Ballet (1951, tylko II akt), John Cranko dla Stuttgart Ballet (1963), Frederick Ashton dla Royal Ballet (również 1963), Rudolf Nuriejew dla Wiedeńskiej Opery Narodowej (1964), Erik Bruhn dla Narodowego Baletu Kanady (1966, w roli Rotbarta choreograf obsadził tancerkę, wprowadzając motyw kompleksu Edypa u księcia Zygfryda) czy Christophera Gable’a dla Northern Ballet Theatre (1992, postać Rotbarta została przekształcona w faszystowskiego dyktatora). Inscenizacje te pod względem fabularnym były zazwyczaj wierne pierwowzorowi Petipy/Iwanowa; wprowadzane zmiany dotyczyły głównie kompozycji ruchowej.

Pod koniec lutego 2017 roku we Foyer Głównym Teatru Wielkiego – Opery Narodowej odbyło się spotkanie z Krzysztofem Pastorem promujące album, który dokumentuje jego trzydziestoletnią działalność choreograficzną. Praca nad tego typu publikacjami to zawsze dobry czas na zwolnienie kroku i spojrzenie wstecz – można wtedy z dystansem odnieść się podejść do swoich sukcesów lub ewentualnych porażek, a nawet pokusić się o całościowe kompleksowe podsumowanie kariery twórczej. Nie inaczej było z Krzysztofem Pastorem.

Kolejnym spektaklem z cyklu Bolszoj Ballet Live 2016-2017 jest Śpiąca Królewna w opracowaniu choreograficznym Jurija Grigorowicza według wersji Mariusa Petipy. To typowy przykład charakterystycznego dla drugiej połowy XIX wieku baletu-divertissement, tradycyjnego baletu o ściśle ustalonej budowie, na który składały się popisy licznego zespołu w pięknych obrazach tanecznych oraz prezentacja umiejętności solistów w wariacjach. Do tej pory ten gatunek baletowy stanowi wyzwanie dla wystawiających go teatrów, zarówno ze względów technicznych jak i obsadowych.

14 grudnia 2016 roku Teatr Wielki – Opera Narodowa gościł włoski zespół Aterballetto, który zaprezentował dwie choreografie: Lego Giuseppe Spoty i Rain Dogs Johana Ingera. Choć obie opowiadają o skomplikowanych relacjach międzyludzkich i wykorzystują tę samą stylistykę tańca modern, to każda z nich pozostaje na swój sposób oryginalna. Nie wynika to z różnego czasu i miejsca akcji – Lego rozgrywa się w bliżej nieokreślonym współczesnym mieście, a Rain Dogs przywołuje na myśl Stany Zjednoczone Charlesa Bukowskiego – ale z indywidualnego postrzegania ruchu przez każdego z choreografów. W czym ujawniają się te subtelne różnice?

Z jakiej tradycji tanecznej wywodzi się Astana Ballet? Podstawą jest technika tańca klasycznego, ale pokazujemy wszystkie techniki tańca, które nam imponują, począwszy od neoklasyki przez taniec modern, aż po taniec współczesny. Wciąż poszukujemy własnego stylu. Zapraszamy różnych choreografów, ponieważ chcemy spróbować wszystkiego.

Pierwszy tegoroczny balet retransmitowany z Teatru Bolszoj opowiada o kołchozie Jasny Potok. I tym razem widzowie mieli okazję przenieść się w czasy Związku Radzieckiego. Czyżby rosyjscy twórcy tęsknili do czasów komunizmu? Najnowsza wersja choreograficzna tej komedii baletowej została przygotowana przez Aleksieja Ratmańskiego w 2003 roku, ale oparta jest wciąż na tym samym libretcie z 1935 roku, które opowiada o zabawnych perypetiach małżeńskich.

Polityka repertuarowa Krzysztofa Pastora opiera się na pokazywaniu publiczności rozmaitych spektakli, począwszy od klasyki i pozycji narracyjnych, aż po najnowsze choreografie, również te afabularne. Z okazji przypadającego na sezon 2016/2017 poczwórnego jubileuszu dyrektora Polskiego Baletu Narodowego – urodzin, rozpoczęcia nauki baletu, pracy solistycznej i twórczości choreograficznej – zespół przygotował nowy wieczór baletowy. Składają się na niego trzy dzieła choreograficzne o całkowicie odmiennej stylistyce, tematyce oraz wykorzystujące zupełnie różne techniki tańca. Jak tancerze PBN poradzili sobie z takim wyzwaniem? A jaka jest recepcja publiczności?